Το θεσμικό πλέγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Το 2024 είναι μία χρονιά ευρωεκλογών, αλλά και ένα κομβικής σημασίας έτος για την διαδικασία για την διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Καθώς ήδη πολλοί υποστηρίζουν πως η άνοδος της άκρας δεξιάς πρόκειται να κλονίσει ή ακόμα και να ανατρέψει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Όμως εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε την τύχη την τύχη να διαθέτουμε ένα ισχυρό υπερεθνικό σύστημα διακυβέρνησης. Την Ευρωπαική Ένωση που αν δεν υπήρχε η Ευρώπη όχι θα ήταν αδύνατο να ξεπεράσει την κρίση αλλά πιθανώς να είχε μετατραπεί στον τρίτο κόσμο του 21ου αιώνα.
Είναι αξιοσημείωτο, ίσως και ιστορικά καινοφανές πως η Ευρώπη παραμένει εντυπωσιακά ανθεκτική και πολιτικά σταθερή ακόμα και κάτω από αυξανόμενες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές πιέσεις σε μία εποχή διαδοχικών και πολυεπίπεδων κρίσεων . Αυτό το οφείλει στους ισχυρούς δεσμούς που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη και το ισχυρό θεσμικό πλέγμα που διαμορφώνει την λειτουργία της .
Επιχειρώντας να σκιαγραφήσουμε μέσα σε λίγες μόνο γραμμές το πολιτικό και θεσμικό πλέγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η Ευρωπαική Ένωση ξεχωρίζει σε έναν κόσμο κρατών.
Οι ιστορικές της απαρχές βρίσκονται στην δεκαετία του 1950, την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία και ως προσπάθεια ανοικοδόμησης της καταστραμμένης Ευρώπης με όχημα την θεσμοθέτηση μίας ενιαίας αγοράς ανάμεσα στα έξι ιδρυτικά τους μέλη και τους σκοπούς της, εμπέδωση της ειρήνης ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη και την ευρωπαική ανοικοδόμηση. Σταδιακά αύξησε τα μέλη της αναπτύσσοντας παράλληλα το θεσμικό της πλέγμα που στην πορεία του χρόνου αύξησε και αρμοδιότητες έναντι κυβερνήσεων των κρατών μελών. Πλέον διαθέτει κοινές πολιτικές σε πολλούς τομείς και ενθαρρύνει την συνεργασία των κρατών μελών της σε πολλούς τομείς. Ενώ τα περισσότερα από τα μέλη της έχουν υιοθετήσει το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα το Euro.
Η Ευρωπαική Ένωση έχει ιδρυτικές συνθήκες όμως απότυχε να εισάγει στην θεσμική της λειτουργία σύνταγμα αλλά και διοικητικούς θεσμούς που θα διαμόρφωναν μία πραγματική ευρωπαική Διακυβέρνηση. Έχει αποτύχει να μετεξελιχτεί στις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης όπως έλεγε ο Τσώρτσιλ στην ιστορική του ομιλία στην Γενεύη το 1945. Όμως το πανίσχυρο κίνημα των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών στο οποίο ανήκει και ο αρθρογράφος αυτών του κείμενου εξακολουθεί να υποστηρίζει την θεσμική-πολιτική μεταστροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σ αυτή την κατεύθυνση. Παρότι η θεσμική εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολουθεί να βρίσκει αντιστάσεις στα πολιτικά άκρα και σε εξίσου ακραίες ομάδες πολιτικού μηδενισμού.
Το πολίτευμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μάλλον υβριδικό καθώς δεν αποτελεί έναν συμβατικό διακυβερνητικό οργανισμό όμως απέχει πολύ από το να αποτελεί ένα ομοσπονδιακό κράτος.
Η εκτελεστική εξουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιράζεται ανάμεσα στο << Ευρωπαϊκό Συμβούλιο>> δηλαδή το forum διασκέψεων και αποφάσεων των ηγετών των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο << Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης>> που αποτελεί το forum των υπουργών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μία πολύ ισχυρή Ευρωπαική Επιτροπή με πολύ αυξημένες αρμοδιότητες που αποτελεί μία θεσμική σύζευξη εκτελεστικού οργάνου και γραφειοκρατίας.
Την νομοθετική εξουσία ασκεί ένα αιρετό νομοθετικό σώμα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα μέλη του οποίου εκλέγονται άμεσα από το σύνολο των πολιτών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν δικαίωμα ψήφου. Ο ρόλος του έχει αναβαθμιστεί θεαματικά από την δεκαετία του 1990. Ωστόσο οι αρμοδιότητες δεν καλύπτουν ακόμα το σύνολο του πεδίου αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο συγκροτείται από ανώτατους δικαστικούς που έχουν μακρά θητεία στο δικαστικό σύστημα κάθε κράτους και επιλέγεται ένας από κάθε κράτος-μέλος. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει αναπτύξει τα ισχυρά οικονομικά θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στηρίζοντας την πορεία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται για ανανεώσιμες πέντε θητείες με το σύστημα της απλής αναλογικής. Κάθε κράτος μέλος είτε αποτελεί ενιαία εκλογική περιφέρεια είτε χωρίζεται σε περισσότερες περιφέρειες.
Ελάχιστα πολιτικά κόμματα κατέρχονται στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως ευρωπαϊκοί σχηματισμοί. Κατά κανόνα τα εθνικά κόμματα συμμετέχουν σε κάθε κράτος μέλος τα οποία κατέρχονται σε μία δεύτερη ουσιαστικά εθνική κάλπη.
