Το καμπανάκι της ύφεσης
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, σύμβουλος επιχειρήσεων – συγγραφέας
Κάποιοι προειδοποιούσαμε εγκαίρως ότι η τόσο απότομη αλλαγή νομισματικής πολιτικής από όλες τις κεντρικές τράπεζες, θα φέρει μεγάλες αναταραχές στις αγορές, θα συρρικνώσει τη χρηματοδότηση στην αγορά και θα δυσκολέψει τις ζωές νοικοκυριών κι επιχειρήσεων που έχουν ανοιχτά δάνεια αλλά και των κρατών, ειδικά όσων διαθέτουν μεγάλο δημόσιο χρέος. Όπως η απότομη στροφή στα μηδενικά επιτόκια δημιούργησε μια νέα νομισματική φούσκα με φθηνό χρήμα που στράφηκε περισσότερο προς την κατανάλωση και την αναχρηματοδότηση παλαιών δανείων παρά στην παραγωγική διαδικασία και τις επενδύσεις, έτσι και η κατακόρυφη άνοδος των επιτοκίων δημιουργεί αστάθειες ικανές να ταράξουν τα λιμνάζοντα οικονομικά ύδατα.
Η τωρινή πτώχευση αμερικανικών τραπεζών δεν έχει κανένα κοινό στοιχείο με το φαινόμενο της προ δεκαπενταετίας οικονομικής κρίσης. Τότε, τη φωτιά έβαλε η εγκληματική απερισκεψία της δημιουργίας δομημένων προϊόντων με ελάχιστη αξιοπιστία που αξιολογούνταν από τους οίκους ως “διαμάντια”. Τώρα, η φωτιά είναι ταυτόχρονα θεσμική αλλά και περιπτωσιολογική. Η πτώση της Silvergate είναι ένα αναμενόμενο σύμπτωμα, στο ασύντακτο κι ανεξέλεγκτο τοπίο των κρυπτονομισμάτων. Οι δε πτωχεύσεις της Silicon Valey, της Signature και όποιας άλλης πιθανότατα προκύψει το επόμενο διάστημα, δεν αποτελούν παρά την πρώτη ένδειξη των συνεπειών της ακραίας νομισματικής σύσφιξης, της φύσης των πελατών τους και της έλλειψης διαχείρισης επιτοκιακού ρίσκου των συγκεκριμένων τραπεζών.
Τότε, οι καταθέσεις ήταν πιο ευάλωτες, τώρα έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί κάλυψης κι όπως φάνηκε υπάρχει η θέληση ακόμη πιο δραστικών μέτρων ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο και να μη δημιουργηθεί γενικευμένη κρίση πανικού και μαζικής άρσης των καταθέσεων. Τότε τα stress test των τραπεζών ήταν πιο ελαστικά. Τώρα η κεφαλαιακή επάρκεια των μεγάλων συστημικών τραπεζών βρίσκεται προς το παρόν σε εξαιρετικά επίπεδα κι αν δεν επηρεαστεί υπερβολικά από μια παράλογη μείωση των καταθέσεων και την αύξηση των κόκκινων δανείων, τότε δύσκολα θα υπάρξει ευρύτερο πρόβλημα. Επίσης, ας μη λησμονούμε ότι το 2018 οι ΗΠΑ επανέφεραν ένα καθεστώς χαλαρότερης λειτουργίας για τοπικές τράπεζες στις οποίες κατάφερε να ενταχθεί και η Silicon Valey!
Η άνοδος των επιτοκίων απαξίωσε άμεσα λογιστικά το χαρτοφυλάκιο με μακροχρόνιας λήξης αμερικανικά ομόλογα των πτωχευμένων τραπεζών, μια όχι και τόσο σοφή επενδυτική επιλογή από μια τράπεζα που γνωρίζει ότι λόγω της φύσης των εργασιών της, δεν αποκλείεται να βρεθεί μπροστά σε ανάγκη μεγάλης ρευστότητας. Κι αυτό θα σήμαινε πολύ λιγότερα αν οι πελάτες τους, ιδιαίτερα αυτοί των start-ups εταιρειών αποζητώντας απεγνωσμένα νέα κεφάλαια, που πλέον δεν έβρισκαν εύκολα από τους venture capitalists, δεν τις “έσπρωχναν” σε άμεση ρευστοποίηση και καταγραφή ζημιών που τις έριξε στον γκρεμό της χρηματιστηριακής αποτίμησης και της δέσμευσης των περιουσιακών τους στοιχείων από τις αρχές για να προστατευτούν οι καταθέτες, εφόσον δεν υπήρχε η δυνατότητα άντλησης νέων κεφαλαίων από εξωτερικούς επενδυτές.
Μπορεί λοιπόν αυτό το καμπανάκι ανατροπής να μην οδηγεί αυτόματα σε γενικευμένη κατάρρευση αλλά μπορεί να αποδειχτεί ένα χρήσιμο σημάδι για να αναθεωρηθεί το εύρος και η ένταση της καταπολέμησης των πληθωριστικών πιέσεων με την ακαριαία επαναφορά των επιτοκίων σε δυσθεώρητα επίπεδα. Κι αν οι ΗΠΑ διαθέτουν μεγαλύτερη ανάγκη τιθάσευσης ενός πληθωρισμού οφειλόμενου στην πολυετή ποσοτική χαλάρωση αλλά και τα μέσα να αντιμετωπίσουν καλύτερα τα απόνερα του νομισματικού στενέματος, η Ευρώπη πρέπει να διδαχθεί από τα γεγονότα και να κινηθεί πιο προσεκτικά, ακολουθώντας πιο σταδιακά νομισματικά βήματα, καταγράφοντας την αποτελεσματικότητα τους (9-12 μήνες μετά την εφαρμογή των όποιων μέτρων), αρκούμενη για λίγο μεγαλύτερο διάστημα σε μια πιο ελαστική προσέγγιση ενώ ταυτόχρονα θα ενισχύει τη δυνατότητα παρεμβάσεων σε περίπτωση οποιασδήποτε απρόβλεπτης εξέλιξης.
Αυτό που θα πρέπει να φοβίζει περισσότερο από όλα, αυτή τη στιγμή είναι ο ίδιος ο φόβος και πώς μπορεί να εξελιχθεί σε χιονοστιβάδα έλλειψης εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα. Κι αυτό αφορά τους πάντες. Από τις άμεσα ενδιαφερόμενος ΗΠΑ έως την Ευρώπη και την Κίνα που κατέχει έναν τεράστιο όγκο αμερικανικών ομολόγων.
Μια τέτοια ανεξέλεγκτη κατάσταση μαζικού ανορθολογισμού, είναι ικανή να μετατρέψει το υφεσιακό καμπανάκι του νομισματικού περιορισμού, σε συστημική στροφή σε παρατεταμένο στασιμοπληθωρισμό. Εδώ λοιπόν θα φανεί ποιοι αντιλαμβάνονται τα σημεία των καιρών συνδυάζοντας αγαστά τη θεωρητική οικονομική “ορθοδοξία” με το πρακτικό και πρισαρμοστικό πνεύμα. Αλλιώς…
