Τα καθεστώτα και οι… αντίπαλοί τους!

Γράφει ο Γιάννης Γιωσάς

Η πρόσφατη πρωτοφανής ενέργεια κρατικής αεροπειρατείας από το καθεστώς Λουκασένκο, προκειμένου να συλληφθεί ο Λευκορώσος αντιφρονούντας δημοσιογράφος Προτάσεβιτς, επαναφέρει τη διαχρονική σχέση καθεστώτων και αντιπάλων τους.

Μια σχέση που έλκει την καταγωγή της στο πολύ μακρινό παρελθόν. Απλώς, η «επιστημονικοποίηση» των μέσων, αλλά και των μεθόδων που χρησιμοποιούν τα καθεστώτα αυτά -καθεστώτα αυταρχισμού- στην εποχή μας, καθιστούν τη σχέση ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα. Η εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων ήταν η προσφιλής τακτική των καθεστώτων εξουσίας από την αρχαία εποχή.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τη μέθοδο του «οστρακισμού» (εξοστρακισμού), η οποία μπορεί να ξεκίνησε να εφαρμόζεται στην αρχαία Αθήνα από τον 6ο π.Χ αι, ως θεσμός της Αθηναϊκής δημοκρατίας μέσω του οποίου προστατευόταν το πολίτευμα της Αθήνας (σύμφωνα, μάλιστα, με τον Αριστοτέλη, καθιερώθηκε από τον Κλεισθένη το 510 π.Χ. με τη δημοκρατική μεταρρύθμιση, στην προσπάθειά του να ενισχύσει τη λαϊκή δύναμη απέναντι στην εγκαθίδρυση τυραννίδας), όμως τελικά εκφυλίστηκε χρησιμοποιούμενος από τις διάφορες παρατάξεις σαν τρόπος απαλλαγής και εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων. Η εξόντωση πολιτικών αντιπάλων στην αρχαία Ρώμη, χωρίς δίκη αλλά μόνο με την ανάρτηση καταλόγου με τα ονόματά τους στην αγορά (οι «προγραφές» του Σύλλα έμειναν περιβόητες στην Ιστορία), ήταν επίσης μια άλλη μέθοδος στην ίδια κατεύθυνση.

Η καταστολή αντιπάλων στο εξωτερικό δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ο Λέων Τρότσκι βρισκόταν στην Πόλη του Μεξικού, 10.000 χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα, όταν ο Στάλιν τον δολοφόνησε το 1940. Το καινούργιο είναι η ευχέρεια με την οποία οι αντιφρονούντες μπορούν να παρακολουθούνται από μακριά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την άνοδο των αυταρχικών καθεστώτων και την αποθάρρυνση της προηγούμενης αμερικανικής κυβέρνησης προς την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επέτρεψε σε όλο και περισσότερους να δρουν ανενόχλητοι παγκοσμίως.

Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε στις 4 Φεβρουαρίου του 2020 από το Freedom House, υποστηρίζει ότι η «διακρατική καταστολή» έχει γίνει πιο συχνή. Βάσει αυτής της έκθεσης, 31 κράτη είχαν επιτεθεί «φυσικά» στους πολίτες τους που ζούσαν σε άλλες χώρες από το 2014, με την Κίνα, τη Ρωσία και τη Ρουάντα να ηγούνται της ιδιότυπης αυτής λίστας. Οι δολοφονίες, οι επιθέσεις, οι κρατήσεις και οι παράνομες απελάσεις, είναι συνήθως η πιο άμεση μέθοδος συντριβής αντιπάλων στο εξωτερικό. Η περίπτωση του Ρώσου αντιφρονούντα Νοβότνι, τελευταία, είναι χαρακτηριστική.

«Η απαγωγή αντιφρονούντων σε ξένο έδαφος», όπως σημειώνεται σε σχετικό άρθρο στον ιστότοπο liberal.gr, «είναι δύσκολο εγχείρημα χωρίς τη συνεργασία “φιλικών” δυνάμεων… Οι κυβερνήσεις μπορούν επίσης να κάνουν τη ζωή των εξόριστων δύσκολη με πιο διακριτικούς τρόπους. Οι πιο συνήθεις τακτικές περιλαμβάνουν την απόκρυψη ταξιδιωτικών εγγράφων, την άρνηση προξενικών υπηρεσιών και την απειλή συγγενών στην πατρίδα τους». Η εντυπωσιακή εξέλιξη της τεχνολογίας διευκολύνει τα κράτη να καταπιέζουν ακόμα και από απόσταση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το απηνές κυνήγι των Γκιουλενιστών ανά τον κόσμο από το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν.

Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους νέες μορφές δικτατορίας, οι οποίες βασίζονται στη χειραγώγηση της πληροφόρησης, επομένως κα της κοινής γνώμης, παρά στη χρήση της μαζικής βίας. Είναι οι «εξελιγμένες» τεχνικές του σύγχρονου δικτάτορα, πολλές φορές μάλιστα ενδεδυμένου με δημοκρατικοφανή μανδύα. «Οι δικτατορίες δεν είναι όπως παλιά», θα παρατηρήσουν οι Sergei Guriev & Daniel Treisman («Οι νέες «τεχνικές» των αυταρχικών καθεστώτων» ,Vox EU.org). «Οι ολοκληρωτικοί τύραννοι του παρελθόντος, όπως οι Χίτλερ, Στάλιν, Μάο, ή ο Pol Pot, χρησιμοποιούσαν τον τρόμο, την κατήχηση και την απομόνωση, για να μονοπωλήσουν την εξουσία. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εμφανιστεί νέοι τύποι αυταρχισμού, οι οποίοι φαίνεται να είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι σε έναν κόσμο ανοιχτών συνόρων, παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης, καθώς και οικονομιών που βασίζονται στη γνώση. Από το Περού του Alberto Fujimori, στην Ουγγαρία του Viktor Orban, ανελεύθερα καθεστώτα έχουν καταφέρει να εδραιωθούν στην εξουσία χωρίς να επιβάλλουν απομόνωση της χώρας τους ή να καταφεύγουν στις μαζικές δολοφονίες».

Η ιδιότυπη αυτή «δικτατορία των μίντια», η οποία τείνει να επιβληθεί στη δημόσια ζωή, με τον έλεγχο των «μέσων» από μεγιστάνες του πλούτου σφιχτά εναγκαλιζόμενους -πάντοτε με το «αζημίωτο»- με την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία, μέσω της παντοιοτρόπως και «επιστημονικά» επιχειρούμενης χειραγώγησης της κοινής γνώμης, εγκυμονεί τον πολύ μεγάλο κίνδυνο αλλοίωσης του χαρακτήρα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η απάντηση στον υπαρκτό αυτό κίνδυνο «ακούει» στον «μαγικό» όρο Παιδεία και στον ειδικότερο, αυτόν της Εκπαίδευσης. Μόνο με την αρωγή τους η κοινωνία των «σανοφάγων» υπηκόων μπορεί να μεταβληθεί σε κοινωνία σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Κι αυτό είναι το δύσκολο ζητούμενο για κάθε πολίτη που αρνείται την «προβατοποίησή» του.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.