Ποιον συμφέρει ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, σύμβουλος επιχειρήσεων – συγγραφέας

Φαινόταν να μην περιμένουμε μια άμεση επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, αν και η αμερικανική αντίδραση, με την αναφορά σε “μικρή εισβολή” είχε προλειάνει το έδαφος και είχε καθορίσει το εύρος της αντίδρασης από πλευράς Δύσης. Οπότε, πολλές από τις βιαστικές και θυμικές αναλύσεις που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν την πολεμική εμπλοκή, αναπαράγουν αυτοεκπληρούμενες προφητείες παρακινούμενες από ιδεοληψίες ή προσωπικά φίλτρα που ελάχιστη σχέση έχουν με τα δεδομένα. Μόνο που η γεωστρατηγική δεν υπακούει απολύτως σε θεωρίες του μεσοπολέμου, ούτε σε κανόνες επιτραπέζιων παιχνιδιών!

Αλήθειες και ψέματα από κάθε πλευρά. Προσεγγίσεις με βάση τη γενικότερη συμπάθεια ή μη στο “ξανθό γένος”. Εκτιμήσεις για τη στάση της Ε.Ε. με βάση τον βαθμό φιλοευρωπαϊσμού. Απόψεις για τις αμερικανικές και νατοϊκές θέσεις με βάση την… εκλογική προτίμηση υπέρ Μπάιντεν ή Τραμπ. Προβλέψεις για τα οφέλη ή τις δυσκολίες που θα προκύψουν στα ελληνοτουρκικά με βάση τους… χρησμούς μας για το τέλος της Τουρκίας ή την υποταγή της “μικρής” Ελλάδας.

Ο Πούτιν με το διάγγελμα του περιέγραψε ένα ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο άπαντες ερμήνευσαν κατά καιρούς το διεθνές δίκαιο, κατά το δοκούν. Ανάλογα με τα εκάστοτε συμφέροντα και τις συμμαχίες, επικροτείται η διάθεση αυτοδιάθεσης των λαών ή ακόμη και στηρίζεται στρατιωτικά, όπως έγινε πχ κατά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Του δίνει αυτό το δικαίωμα να το παραβιάζει για μια ακόμη φορά; Προφανώς και όχι.  Ούτε μπορεί πλέον να απαιτεί, τρεις δεκαετίες μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και παρά τις αρχικές υποσχέσεις της Δύσης, οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες να λειτουργούν εις το διηνεκές ως μέλη της, με περιορισμούς στις γεωπολιτικές τους επιλογές ανάλογα με τις προτεραιότητες της Ρωσίας.

Ο Πούτιν αντέδρασε στρατιωτικά πιο επιθετικά από το αναμενόμενο, συνειδητοποιώντας ότι τα “αντίποινα” είναι σχεδόν απίθανο να αφορούν εξίσου στρατιωτικά μέσα. Ούτε οι ΗΠΑ, που επί Μπάιντεν έχουν αποφασίσει να επικεντρωθούν στο εσωτερικό επίπεδο περιορίζοντας ή και αποφεύγοντας πλήρως τη χρήση στρατιωτικής ισχύς εκτός των ορίων του ΝΑΤΟ, ούτε φυσικά η Ε.Ε. που δεν διαθέτει ενιαία εξωτερική πολιτική και κυρίως στρατιωτική δύναμη, θα απαντήσουν με δυναμικό τρόπο στον πολεμικό οίστρο της Ρωσίας.

Το μέλλον της Ουκρανίας, προφανώς και δεν θα είναι ρόδινο. Η ρητορική αντίδραση της Δύσης αποδεικνύει ότι θεωρητικά θα την ήθελε στους κύκλους της αλλά δεν είναι διατεθειμένη να εμπλακεί σε πολεμική αναταραχή για να την διατηρήσει ενωμένη. Η Ρωσία φαίνεται ότι θα επιτύχει να κρατήσει μακριά της το ΝΑΤΟ ακόμη και με σημαντικό οικονομικό κόστος. Οι ΗΠΑ μετρούν οφέλη και απώλειες και καταλήγουν σε σχετική παθητικότητα.

Ποιον ωφελεί τελικά η προοπτική ενός νέου ψυχρού πολέμου; Θεωρητικά κανέναν. Απλώς χώρες όπως η Ρωσία που διοικούνται με περισσότερο καθεστωτική αντίληψη από ότι ο Δυτικός κόσμος, καταλήγουν να ανέχονται περισσότερο τα οικονομικά χτυπήματα, προβάλλοντας τον εθνικό εγωισμό με κάθε κόστος. Η Δύση, μετά από μια δεκαετία οικονομικής πίεσης και οδεύοντας στον τρίτο χρόνο πανδημικής κρίσης, δεν αντέχει και νέα βάρη. Ήδη η εκτόξευση του ενεργειακού κόστους και οι εμπορικές επιπτώσεις της ρωσο-ουκρανικής κρίσης πλήττουν καίρια την ασταθή ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Βρισκόμαστε σε μια χρονική συγκυρία που η οικονομική αμφιβολία της Δύσης βρίσκει απέναντι της την στρατιωτική επιμονή της Ρωσίας, και την Κινεζική φαινομενική απόσταση από τα γεγονότα, να την καθιστά ξανά αναπτυξιακό πρωτοπόρο. Μέσα σε αυτή την αργή και βασανιστική αναδιάταξη δυνάμεων, ενός πολυπαραγοντικού κόσμου, προκύπτουν νέες συμμαχίες, δημιουργούνται καινούρια τόξα γεωπολιτικών συμφερόντων.

Και η Ελλάδα που βρίσκεται μέσα σε όλα; Και η τουρκική προκλητικό πώς επηρεάζεται από το προηγούμενο που δημιουργεί το ουκρανικό παράδειγμα; Εύκολες απαντήσεις, δεν υπάρχουν. Το κυπριακό δεν είναι ταυτόσημο με το ουκρανικό, ούτε τα μεγέθη είναι τα ίδια. Επιπρόσθετα, η γεωπολιτική θέση Ελλάδας και Κύπρου, ως νατοϊκών συμμάχων, και δυνητικών ενεργειακών προμηθευτών δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αυτούσια αναπαραγωγή του μοντέλου Πούτιν, από τον Ερντογάν.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα επιχειρηθεί αξιοποίηση των συγκεκριμένων τακτικών από το τουρκικό καθεστώς. Ήδη νέα θέματα αναδεικνύονται, νέες ερμηνείες προκύπτουν, διευρύνοντας κι άλλο τις τουρκικές βλέψεις. Κι αν επιτείνεται ο φόβος για θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο ή σκλήρυνση της στάσης από την τουρκοκυπριακή πλευρά, παραμένει ενεργός ένας ακόμη μεγαλύτερος φόβος που έχει να κάνει με τη Θράκη.

Κάθε κίνηση της ελληνικής πλευράς πρέπει να λαμβάνει υπόψη το τωρινό παγκόσμιο παιχνίδι ισορροπιών και τις επερχόμενες νέες ισορροπίες. Ο γεωπολιτικός και ενεργειακός μας ρόλος πρέπει να προστατευθεί και να ενισχυθεί. Δεν αρκεί να επενδύουμε στο βολικό σενάριο της… μελλοντικής εξομάλυνσης των αμερικανορωσικών σχέσεων και τον ουτοπικό απομονωτισμό της Τουρκίας. Θα είναι κρίμα να βρεθούμε να μας αντιμετωπίζουν ως τα απόνερα μιας ευρύτερης αναδιάταξης δυνάμεων, ως μια άλλα Ουκρανία, για την οποία ελάχιστα θα ενδιαφερθεί κάποιος για την υπόστασή της.