Περί του Φρέντη Μπελέρη και των εθνικών εξαιρέσεων
Γράφει ο Αντώνης Μιχελόγγονας, Δικηγόρος
Έχουν συμπληρωθεί τρεις μήνες και διανύουμε τον τέταρτο, από τη σύλληψη του Φρέντη Μπελέρη από τις αλβανικές αρχές, που προηγήθηκε κατά δύο μόλις ημέρες της εκλογής του ως δημάρχου Χειμάρρας στις δημοτικές εκλογές. Μια εκλογή που έχει μείνει ημιτελής, καθότι το αλβανικό κράτος συνεχίζει μέχρι σήμερα να του απαγορεύει να εξέλθει της φυλακής και να ορκιστεί ως δήμαρχος για να αναλάβει τα καθήκοντά του.
Τις τελευταίες 2-3 εβδομάδες έχει αρχίσει να διαφαίνεται στο δημόσιο διάλογο μια τάση (ευτυχώς μικρή και αξιοθρήνητη, αλλά όχι λιγότερο εξοργιστική για αυτό) εναντίον του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας και υπέρ της συνέχισης της κράτησής του (που συνεπάγεται παρεμπόδιση της τυπικής ολοκλήρωσης της εκλογής του). Αποκορύφωμα της τάσης αυτής (προς το παρόν) υπήρξε η δήλωση του Νίκου Ξυδάκη, πρώην υφυπουργού Εξωτερικών επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, στις 21.08.2023, που χαρακτηρίζει το Φρέντη Μπελέρη ως άνθρωπο με σκοτεινό πολιτικό παρελθόν και συνεπώς όχι αθώο, που δεν πρέπει να αποτελέσει διπλωματικό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Εν ολίγοις, ο κ. Ξυδάκης, με το συμβολισμό που ενέχει η πρώην ιδιότητά του και η πολιτική του σχέση με την αξιωματική αντιπολίτευση, παίρνει θέση υπέρ της μη ανάμιξης της Ελλάδας στο συγκεκριμένο ζήτημα, που φυσικά δεν αφορά μόνο τον (έχοντα ελληνική υπηκοότητα) εκλεγμένο δήμαρχο, αλλά και το σύνολο της διεθνώς αναγνωρισμένης ελληνικής εθνικής μειονότητας της Βορείας Ηπείρου.
Είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη θέση του κ. Ξυδάκη δεν ταυτίζεται με την επίσημη θέση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως αυτή εκφράστηκε την 01.06.2023 από τον Αλέξη Τσίπρα, και ήταν φυσικά αντίθετη με την κράτηση του Μπελέρη. Φυσικά μιλάμε για το ΣΥΡΙΖΑ, που ειδικά μετά την παραίτηση του Τσίπρα (όχι ότι και νωρίτερα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα) η κομματική θέση ουδόλως θεωρείται ότι εκφράζει το σύνολο του κόμματος. Έχει όμως μεγάλη σημασία, για λόγους ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ότι η θέση αυτή είναι προσωπική του κ. Ξυδάκη (ενδεχομένως και άλλων) και όχι επίσημη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η συγκεκριμένη τάση εναντίον της ανάμιξης της Ελλάδας στην υπόθεση, μέχρι στιγμής εντοπίζεται να πηγάζει κυρίως από δύο κατευθύνσεις.
Πρώτον, από εκείνο το μέρος της αριστεράς που εδώ και πολλές δεκαετίες είναι προθυμότατο να υποστηρίξει αγώνες, κινητοποιήσεις και δικαιώματα οποιωνδήποτε εθνοτήτων, κοινωνικών ομάδων ή και μεμονωμένων ατόμων ανά την υφήλιο, αλλά ταυτοχρόνως είναι τελείως εχθρικό προς οτιδήποτε αφορά το ελληνικό κράτος και τους Έλληνες ομογενείς. Είναι αυτοί που συναντήσαμε στα φοιτητικά μας χρόνια πρόθυμους να κάνουν καταλήψεις ή να κατεβαίνουν σε πορείες για την Νικαράγουα ή τους εργάτες ορυχείων σε κράτη της Αφρικής, αλλά παντελώς απρόθυμους να πάρουν οποιαδήποτε θέση υπέρ των Ελληνοκυπρίων ή των Ελλήνων της Βορείας Ηπείρου. Αυτοί που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους υπέρ της αναγνώρισης δικαιώματος ψήφου σε αλλοδαπούς, και (ταυτοχρόνως) εναντίον διευκολύνσεων στην άσκηση δικαιώματος ψήφου από τους Έλληνες ομογενείς. Αυτοί που θα τους δεις να διαδηλώνουν έξω από φυλακές για την απελευθέρωση καταδικασμένων τρομοκρατών 17Ν, Πυρήνων της Φωτιάς κοκ, φωνάζοντας «Το πάθος για τη λευτεριά είναι δυνατότερο απ’ όλα τα κελιά», αλλά στην περίπτωση του Μπελέρη (που όπως θα αναλυθεί αργότερα, δεν έχει καν καταδικαστεί!), είναι παρ’ όλα αυτά απόλυτα σύμφωνοι με την κράτησή του! Ειδικά για το τελευταίο, αναφέρω χαρακτηριστικά ότι ο κ. Νίκος Ξυδάκης, που δήλωσε ό, τι δήλωσε για το Μπελέρη, έχει πάρει δύο φορές δημοσίως θέση (2017 και 2021) υπέρ της χορήγησης άδειας και της μεταγωγής του Δημήτρη Κουφοντίνα.
Δεύτερον, από εκείνο το μικρό μέρος του φιλελεύθερου κόσμου που, στο πλαίσιο μιας ακραία ατομοκεντρικής αντίληψης και μιας δήθεν ιδεολογίας υπέρ της ισότητας των ατόμων ανεξαρτήτως εθνότητας, θρησκείας, φύλου κοκ, καταλήγουν πάντοτε σε αντίστοιχες περιπτώσεις διαφοράς Ελλάδας με άλλο κράτος ή Έλληνα με αλλοδαπό, να λαμβάνουν θέση υπέρ του άλλου κράτους ή του αλλοδαπού για να εξαλείψουν την παραμικρή πιθανότητα να επηρεαστούν από τον παράγοντα αυτό. Αυτοί που βρίσκουν φυσιολογικό να ασκεί παρεμβάσεις ο Ερντογάν υπέρ μιας θρησκευτικής μειονότητας, ή ο Κροάτης πρόεδρος υπέρ μεμονωμένων χούλιγκαν που συνελήφθησαν στην Ελλάδα, αλλά απαράδεκτο να παρεμβαίνει η Ελλάδα υπέρ μιας αναγνωρισμένης ελληνικής μειονότητας. Αυτοί που όσα λογικά και ατράνταχτα επιχειρήματα και να τους προβάλεις, θα σου απαντάνε κάτι στο στυλ «Έχεις σκεφτεί ποτέ τι λέει και η άλλη πλευρά;», ή «Είσαι σίγουρος ότι δεν το βλέπεις υποκειμενικά;». Φυσικά αυτοί είναι πολύ λιγότεροι από την προηγούμενη κατηγορία, και σε αριθμό και σε προβολή, σε περιπτώσεις όμως σαν την παρούσα αναδεικνύονται, μάλλον επειδή είναι οι μοναδικές τους ευκαιρίες να φανούν και να ξεχωρίσουν.
Η τάση αυτή ήρθε να προστεθεί σε άλλη μία, που υπήρχε από την πρώτη μέρα σχεδόν μετά τη σύλληψή του και παραμένει μέχρι σήμερα. Αναφέρομαι σε εκείνους που, χωρίς να λαμβάνουν θέση υπέρ της Αλβανίας και εναντίον του Μπελέρη, ταυτοχρόνως εγκαλούν το ελληνικό κράτος ότι έχει και αυτό μεταχειριστεί τις ίδιες τακτικές σε άλλες περιπτώσεις, φυλακίζοντας πολιτικούς αντιπάλους της εκάστοτε κυβέρνησης. Πρόκειται κυρίως για οπαδούς του Ηλία Κασιδιάρη ή της πρώην Χρυσής Αυγής, που θέτουν τους καταδικασθέντες για την υπόθεση της Χρυσής Αυγής στην ίδια μοίρα και στο ίδιο επίπεδο με το Μπελέρη.
Προς απάντηση και των δύο αυτών τάσεων, και όσων εντάσσονται σε αυτές, κρίνω αναγκαίο να γίνουν ορισμένες επισημάνσεις που, τουλάχιστον για έναν καλόπιστο και έχοντα αντίληψη αναγνώστη, εξηγούν απόλυτα την υφιστάμενη κατάσταση.
Πρώτον, ο Μπελέρης αυτή τη στιγμή δεν έχει καταδικαστεί από κανένα δικαστήριο για τις πράξεις που του αποδίδονται. Οι μόνες δίκες που έχουν διεξαχθεί και στις οποίες αναφέρονται διάφορα δημοσιεύματα, αφορούν τα αιτήματα που έχει υποβάλει για να αποφυλακιστεί και να μπορέσει να ορκιστεί και να αναλάβει τα καθήκοντα του δημάρχου. Μέχρι και πριν τέσσερις εβδομάδες η υπόθεση βρισκόταν ακόμα στην ποινική προδικασία (στη φάση της ανάκρισης, όπως λέμε για τα κακουργήματα στην ελληνική ποινική δικονομία), έκτοτε έχει παραπεμφθεί από το Ειδικό Πρωτοδικείο (SPAK) στο Ειδικό Δικαστήριο (GJKKO) της Αλβανίας, προκειμένου να οριστεί τακτική δικάσιμος. Ο Μπελέρης κατηγορείται για «ενεργητική διαφθορά σε εκλογές» με βάση τα άρθρα 328 και 25 του Ποινικού Κώδικα Αλβανίας. Κατηγορείται απλώς. Δεν έχει ακόμα καταδικαστεί, όχι αμετάκλητα, αλλά ούτε καν πρωτόδικα. Δεν έχει καν δικαστεί ακόμα, για την ακρίβεια δεν έχει ούτε προσδιοριστεί πότε θα διεξαχθεί η δίκη. Του έχουν απλώς απαγγελθεί κατηγορίες, στις οποίες δεν έχει απαντήσει ενώπιον Δικαστηρίου, αλλά ενώπιον των αλβανικών ανακριτικών αρχών. Εν ολίγοις, καλύπτεται απολύτως από το κατοχυρωμένο σε όλο τον δυτικό κόσμο τεκμήριο της αθωότητας, και έχει όλα τα δικαιώματα που πηγάζουν από αυτό.
Δεύτερον, σε αντίθεση με όσα λέγονται κατά καιρούς, η υπόθεση Μπελέρη δεν είναι μια διαφορά αποκλειστικά μεταξύ αλβανικού κράτους και ελληνικής μειονότητας. Αντιθέτως, τον υπό κράτηση δήμαρχο έχουν υποστηρίξει δημοσίως μεταξύ άλλων, ο πρώην πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα, και ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης (επί κυβερνήσεως Ράμα) Ylli Manjani. Παρ’ όλα αυτά, οι ενέργειες της Αλβανίας εναντίον του πρωτίστως δε θίγουν αυτόν προσωπικά, αλλά το ελληνικό στοιχείο στη Χειμάρρα, που του στερούν το δικαίωμα στο εκλέγειν.
Τρίτον, το αλβανικό κράτος δεν έχει αρνηθεί απλώς την αποφυλάκιση του Μπελέρη. Έχει απορρίψει τις αιτήσεις ακόμα και για να ορκιστεί μόνο, είτε στο δημαρχείο είτε και εντός των φυλακών. Το γεγονός δε ότι δεν έχει ακόμα ορκιστεί οφείλεται αποκλειστικά σε αυτή την τεχνικής φύσεως λεπτομέρεια. Δεν έχει εκπέσει του αξιώματός του αφού δεν έχει καταδικαστεί, ούτε υφίσταται άλλο νομικό κώλυμα. Απλώς δεν του επιτρέπεται να ορκιστεί και να αναλάβει.
Από τις ανωτέρω επισημάνσεις, είναι φανερό πως οι όποιες συγκρίσεις επιχειρούνται μεταξύ της περίπτωσης Μπελέρη και άλλων είναι το λιγότερο άτοπες. Ενδεικτικά:
– Σε αντίθεση με τον Κουφοντίνα, που έχει αμετακλήτως καταδικαστεί, έχει ομολογήσει τα εγκλήματά του και δηλώνει αμετανόητος, ο Μπελέρης δεν έχει δικαστεί ακόμα και αρνείται όσα του προσάπτουν. Έχουμε δηλαδή μία περίπτωση ενόχου, και μία ενός ανθρώπου που καλύπτεται από το τεκμήριο της αθωότητας. Μεταξύ αυτών, είπαμε ήδη ποιον ένιωσε προθυμία για να υποστηρίξει ο Νίκος Ξυδάκης, και ποιον έσπευσε να καταδικάσει.
– Σε αντίθεση με τον Κασιδιάρη και τους λοιπούς κατηγορουμένους για την υπόθεση της Χρυσής Αυγής, που έχουν καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό και εκκρεμεί η υπόθεση στο δεύτερο βαθμό, ο Μπελέρης δεν έχει καν οδηγηθεί ακόμα σε δίκη, πολλώ δε μάλλον σε καταδίκη και επιβολή ποινής.
Οι δύο υποθέσεις όχι μόνο δεν έχουν κοινά στοιχεία, αλλά αντιθέτως είναι απόλυτα ενδεικτικές του διαφορετικού τρόπου που λειτουργούν η ελληνική και η αλβανική έννομη τάξη. Και αυτό γιατί οι ως άνω κατηγορούμενοι για όσο διάστημα διαρκούσε η ανάκριση, ακόμα και ενόσω ήταν προφυλακισμένοι, ουδέποτε στερήθηκαν δικαιωμάτων που άπτονταν των βουλευτικών τους καθηκόντων.
– Σε αντίθεση με τους Κροάτες χούλιγκαν, η υπόθεση Μπελέρη δεν είναι πλέον ζήτημα μόνο δικαστικό – ποινικό. Είναι και ζήτημα πολιτικό και διπλωματικό. Και η ίδια η Αλβανία το κατέστησε τέτοιο, με την αδικαιολόγητη άρνησή της να του επιτρέψει να ορκιστεί και να αναλάβει τα καθήκοντά του.
Πέραν δε των ανωτέρω συγκρίσεων, πρέπει να τονιστεί και κάτι ακόμα. Βασικό επιχείρημα πολλών εξ’ όσων αναφέρονται δημοσίως στο ζήτημα είναι ότι δε μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την αθωότητα του Μπελέρη. Ουδέν ψευδέστερο τούτου. Όχι γιατί είμαστε σίγουροι για την αθωότητά του, αλλά γιατί δεν υπάρχει απολύτως καμία ανάγκη να είμαστε. Λέγεται τεκμήριο αθωότητας και είναι δεδομένο για κάθε πολιτισμένη κοινωνία. Μέχρι να αποδειχθεί ένοχος και να καταδικαστεί, ο Μπελέρης είναι αθώος. Ό, τι αντίθετο και αν πιστεύει ο κ. Ξυδάκης ή ο κ. Δανίκας, δεν έχει καμία απολύτως επιρροή. Αν αποδειχθεί ένοχος και καταδικαστεί, θα υποστεί τις συνέπειες της καταδίκης, στις οποίες θα περιλαμβάνεται υποθέτω και η έκπτωση από το αξίωμα του δημάρχου. Μέχρι τότε όμως, αλίμονο αν η δημοκρατική βούληση των πολιτών της Χειμάρρας μπορούσε να ανατραπεί απλά με την απαγγελία κατηγοριών, χωρίς καν να διεξαχθεί δίκη. Και αλίμονο αν η ελληνική εξωτερική πολιτική και ο σεβασμός του κράτους δικαίου από την πλευρά της Αλβανίας μπορούν να εξαρτώνται από οποιονδήποτε άνθρωπο διαφορετικό από τον φυσικό δικαστή του Μπελέρη.
Φυσικά, μιλάμε για περιπτώσεις ανθρώπων που ούτε τα επιχειρήματα αυτά, ούτε άλλα ισχυρότερα θα μπορούσαν να έχουν αποτέλεσμα. Είναι συγκεκριμένες ομάδες, συγκεκριμένες περιπτώσεις που απλά δε θα μπορούσαν ποτέ να πάρουν θέση υπέρ της Ελλάδας και των Ελλήνων. Για τους λόγους που ήδη αναπτύχθηκαν, και άλλους που δε μπορούν να αναπτυχθούν εδώ. Είναι από τις περιπτώσεις αυτές που η ιδεοληψία είναι πάνω από την πραγματικότητα. Αιωνίως καταδικασμένοι να αποτελούν την εθνική εξαίρεση. Σε όλα, και για πάντα.
Τέλος, μιας που αφιερώθηκαν τόσες γραμμές σε όσους κρατούν εχθρική στάση προς το Μπελέρη, θα ήταν άδικο να μη γίνει καμία αναφορά στην άλλη πλευρά. Στους πολλούς, που δεν αποτελούν εθνική εξαίρεση, και είτε ανησυχούν είτε αγανακτούν (δικαιολογημένα) με την παράταση αυτής της κατάστασης. Είναι δεδομένο πως η έκβαση αυτής της υπόθεσης είναι ένα μεγάλο στοίχημα για το ελληνικό κράτος, από το οποίο θα φανούν οι δυνατότητές του να προστατεύσει τους ομογενείς μας στη Βόρεια Ήπειρο. Είναι λάθος να θεωρεί κανείς πως η Ελλάδα δεν έχει κάνει τίποτα για αυτό το ζήτημα. Έχουν γίνει ενέργειες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, άλλες έχουν φανεί, άλλες όχι. Υπάρχουν και άλλες ενέργειες που μπορούν να γίνουν, πιο δραστικές. Σε κάθε περίπτωση, είναι λάθος να πιστεύει κανείς πως η διόρθωση αυτής της κατάστασης είναι κάτι που επαφίεται αποκλειστικά στην δικαιοδοσία της Ελλάδας. Δεν υπάρχει τρόπος, τουλάχιστον άμεσος, να υποχρεωθεί ένα κράτος από ένα άλλο να αλλάξει την πολιτική του για ένα εσωτερικό ζήτημα. Αντιθέτως, μπορεί κανείς να είναι σίγουρος πως η υπόθεση αυτή, είτε άμεσα είτε μακροπρόθεσμα, θα έχει αίσια έκβαση. Φτάνει να μην επιτραπεί στις εθνικές εξαιρέσεις να επικρατήσουν, και να μην αφεθεί καθόλου το ζήτημα αυτό να υποχωρήσει στην εθνική ατζέντα.
