Περί των σημείων στίξης σε chats και social media
Της Θέμις Φούλια
Παλιά μιλούσαμε σε αυτούς που ήταν σε απόσταση φωνής, μιλούσαμε στο τηλέφωνο, μέχρι εκεί που έφτανε το καλώδιο και μετά είχαμε τα ασύρματα τηλέφωνα και έτσι μιλούσαμε και από την τουαλέτα αν θέλαμε. Οπότε τα λέγαμε όλα προφορικά και σπανίως επικοινωνούσαμε με τον γραπτό λόγο με στυλό, χαρτί, γραμματόσημο και τέτοια. Μετά βγήκαν τα κινητά, τα οποία μας έδωσαν την δυνατότητα να επικοινωνούμε από όπου θέλουμε και η καινοτόμος δυνατότητα ήταν ότι μπορούσαμε (μπορούμε) να επικοινωνούμε με γραπτά μηνύματα.
Ως επακόλουθο, αυξήθηκε κατακόρυφα η χρήση του γραπτού λόγου, γραπτού αλλά χωρίς μελάνι, και καλούμαστε μέσω του γραπτού λόγου να εκφραστούμε και να πούμε αυτό που σκεφτόμαστε όσο πιο πιστά γίνεται. Τα σημεία στίξης πλέον έχουν αποκτήσει άλλη διάσταση, ορισμένα έχουν αυξήσει το κοινό τους, ενώ άλλα έχουν ξεχαστεί τελείως, σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
Σύμφωνα με τους γλωσσολόγους υπάρχουν έντεκα σημεία στίξης, που κατηγοριοποιούνται σε συντακτικά και σχολιαστικά. Τα συντακτικά είναι εκείνα που συμβάλλουν στην κατανόηση του νοήματος (κόμμα, τελεία, άνω τελεία, εισαγωγικά, παύλα, διπλή παύλα, διπλή τελεία, παρένθεση), ενώ τα σχολιαστικά (ερωτηματικό, θαυμαστικό, αποσιωπητικά) αναδεικνύουν τη διάθεση και τη στάση του πομπού απέναντι το ζήτημα που αυτός πραγματεύεται.
Θα επιλέξουμε τα πιο sos και αφού εξετάσουμε τον ορισμό τους και την χρήση τους, θα δούμε αν και πώς χρησιμοποιούνται σήμερα στον γραπτό ηλεκτρονικό λόγο.
Δυο κόμματα στη σειρά σημαίνει ότι πληκτρολογεί κάποιος άνω των 70 ή κάποιος που οδηγεί (τζιζ).
Τελεία Μπαίνει στο τέλος μιας φράσης που έχει ολοκληρωμένο νόημα για να σταματήσει η φωνή μας. Η τελεία στα γραπτά μηνύματα ή/και σε αναρτήσεις στα social media μπαίνει στο τέλος της φράσης για να σημάνει το τέλος της. Εκτός αν γράψουμε μια μόνο πρόταση, οπότε μετά το τέλος της τελευταίας λέξης εύλογα τελειώνει αυτό που θέλουμε να γράψουμε, οπότε δεν είναι απαραίτητη η τελεία κατά τη γνώμη μου. Είναι σαν να παρκάρεις και να βγεις από το αυτοκίνητο και να φωνάξεις ΠΑΡΚΑΡΑ. Το ξέρουμε.
Κόμμα Δείχνει πού να κάνουμε μικρή παύση. Εύκολο στην χρήση, μανιτζέβελο, το κόμμα κάνει αυτό ακριβώς για το οποίο εφευρέθηκε, την παύση (αεροπλάνο βύσσινο), όταν θέλουμε να πάρουμε μια ανάσα, όταν απαριθμούμε και όταν επεξηγούμε. Ο κανόνας λέει ότι πριν από το ‘και’ δεν μπαίνει κόμμα, αλλά εγώ έχω ανάγκη να βάζω κόμμα πριν το ‘και’, και ευτυχώς δεν έχω δασκάλα να μου το διορθώνει με κόκκινο μαρκαδοράκι. Δυο κόμματα στη σειρά σημαίνει ότι πληκτρολογεί κάποιος άνω των 70 ή κάποιος που οδηγεί (τζιζ).
Η άνω τελεία Χρησιμεύει για να χωρίσει μέσα στη φράση δύο μέρη, από τα οποία το δεύτερο επεξηγεί το πρώτο. Ξεκάθαρα βυσματικό σημείο στίξης. Μπήκε στην ομάδα επειδή είναι δεύτερη ξαδέρφη της original τελείας. Σαν να παίρνεις τηλέφωνο να κλείσεις στο καλύτερο εστιατόριο του Παρισιού και να κλείνεις στο όνομά Μέσι για να βρεις σίγουρα τραπέζι, αλλά να είσαι ο Julio Μέσι, ο ιδιοκτήτης pet shop.
Την δουλειά της άνω τελείας την κάνει άριστα το κόμμα. Επίσης, δεν υπάρχει στο πληκτρολόγιο του κινητού μου. Όσο για το πληκτρολόγιο του υπολογιστή, αν υπάρχει, θα πρέπει να είναι συνδυασμός 5 πλήκτρων που δεν ξέρει κανείς (alt+shift με τον αντίχειρα και τον δείκτη και με το μεσαίο δάχτυλο 2 φορές το W αλλά γυρισμένο σε ελληνικό αλφάβητο και συνεχόμενα πατημένο με το μεσαίo δάχτυλο το πάνω αριστερά αυτό που είναι κάτω από το esc- από το μυαλό μου είναι αυτό, do not try this at home).
Οι μόνοι που χρησιμοποιούν τακτικότατα την άνω τελεία, είναι οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, οι οποίοι την χρησιμοποιούν προφορικά και την βάζουν όταν θέλουν να πουν σε κάποιον που έχει πάρει φόρα να σκάσει, για να πέσουν διαφημίσεις ή για σύντομο δελτίο ειδήσεων. Τέλος, από μια ηλικία και μετά, η άνω τελεία δεν φαίνεται καν.
Ερωτηματικό Μπαίνει στο τέλος μιας ερωτηματικής πρότασης. Πριν πούμε για το ερωτηματικό, να σας εξομολογηθώ ότι για μένα, το ελληνικό ερωτηματικό είναι άνευ λόγου υπάρξεως. Δεν μου αρέσει, δεν το αναγνωρίζω, δεν με γεμίζει, δεν με εκφράζει, δεν επιτελεί τον στόχο του. Εξού και δεν το χρησιμοποιώ. Άσε που σε αρκετές ξένες γλώσσες το (;) είναι η άνω τελεία, δηλαδή το ελληνικό μας ερωτηματικό οι άλλοι, που παλιά μαζεύαν βελανίδια, το έκαναν άνω τελεία. Καταρχάς δεν φαίνεται ούτε αυτό δια γυμνού οφθαλμού από μια ηλικία και τήσδε. Μοιάζει με άνω κάτω τελεία. Και κυρίως, σε σχέση με το λατινικό ερωτηματικό δεν είναι αρκετά ερωτηματικό.
Λατινικό ερωτηματικό Το λατινικό ερωτηματικό έχει σαφώς μεγαλύτερο εκτόπισμα, είναι παρασάγκας εμφατικότερο διότι είναι σαν σηκωμένο φρύδι. Οι Ισπανοί που είναι νοικοκύρηδες, στις ερωτηματικές φράσεις τους, φροντίζουν να σε προετοιμάζουν για την επερχόμενη ερώτηση, βάζοντας στην αρχή της φράσης άλλο ένα ερωτηματικό, αλλά γυρισμένο ανάποδα.
Στον ηλεκτρονικό γραπτό λόγο, το σκέτο ερωτηματικό σημαίνει ότι κάνουμε σε πολιτισμένο κλίμα μια ερώτηση, να μη συγχέεται με το ΗΡΕΜΑ ΡΩΤΑΩ. Δυο ερωτηματικά και πάνω, σημαίνει ότι έχουμε μέσα μας έναν μικρό θυμό, ο οποίος αυξανομένων των ερωτηματικών, μετατρέπεται σε οργή. Αν μπορούσαμε να το κάνουμε εικόνα, θα ήταν μια γυναίκα σε κλιμακτήριο, κάντε εικόνα εμένα χάριν συντομίας, με το φρύδι σηκωμένο και την ώρα που ρωτάει έχει το ένα χέρι στη μέση και γυρίζει και τον καρπό του άλλου χεριού προς τα έξω, σαν να ζητάει τα ρέστα.
Δύο ερωτηματικά και πάνω θυμίζουν γυναίκα σε κλιμακτήριο, με το φρύδι σηκωμένο.
Εισαγωγικά Χρησιμοποιούνται όταν επιθυμούμε να παραθέσουμε τα λόγια κάποιου τρίτου κατά λέξη, όταν παρατίθενται παροιμίες ή γνωμικά ή όταν αναφέρονται τίτλοι βιβλίων, έργων κ.λπ. Δηλαδή, για όσους δεν κατάλαβαν, είναι για να quotάρουμε. Αλλά η κύρια χρήση των εισαγωγικών, είναι για να ειρωνευτούμε τόσο στον έντυπό όσο και στον ηλεκτρονικό γραπτό λόγο, αλλά και στον προφορικό λόγο με τα 2 δαχτυλάκια (δείκτη και μεσαίο) κάθε χεριού. πχ. Μαμά, είμαι άρρωστος, δεν μπορώ να διαβάσω Οικιακή Οικονομία. Ε αφού είσαι “άρρωστος” τότε να μην φας και την σοκολάτα που σου έφερα. Ο μόνος που δεν κατάλαβε ποτέ την χρήση των εισαγωγικών, ήταν ο “Joey” από την σειρά “Friends”, όπου έκανε “κατάχρηση” των εισαγωγικών.
Αποσιωπητικά Χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να αποσιωπήσουμε κάτι ή να δηλώσουμε ότι η φράση μένει κομμένη, ατέλειωτη. Αποσιωπητικά, ή ποιητική αδεία, αποσιωΠΟΙΗτικά. Το όπλο του ντεμέκ φιλοσόφου. Στα σόσιαλ και στο τέξτινγκ χρησιμοποιείται ευρέως, βασικά γίνεται κατάχρηση. Τα αποσιωπητικά μπορεί να σημαίνουν «Και ο νοών νοείτω» πχ «Χλιαρή η διαμαρτυρία του Νίλσεν στην εντός περιοχής ανατροπή του από τον Σβένσεν…», μπορεί να σημαίνουν στενοχώρια, απόγνωση ή απελπισία πχ περιμένω 45 λεπτά στην αναμονή για να μιλήσω με εκπρόσωπο και ακόμα τίποτα…
Στην πράξη, οι σύγχρονοι φιλόσοφοι της κωλότσεπης μεταξύ κάθε φράσης τους σκορπάνε και 45 τελίτσες, δεν τις τσιγκουνεύονται, πιστεύοντας ότι έτσι οι φράσεις τους αποκτούν ένα υπερυψωμένο νόημα. Όμως αντ΄αυτού, η εντύπωση που αποκομίζουμε εμείς οι αφιλοσόφητοι, είναι ότι το κινητό τους κάνει pocket texting, δηλαδή τα αποσιωπητικά δεν τα πάτησε ο φιλόσοφος, αλλά το κωλομέρι του……………
Υποκατηγορία: τελεία και παύλα. Στην περίοδο που επικρατούσε η μηχανική γραφομηχανή, στην επίσημη επιστολογραφία, στην τελευταία παράγραφο πρόσθεταν μετά την τελεία και μία παύλα (.-) για να φαίνεται το τέλος της επιστολής, το οποίο ήταν αρκετά χαρακτηριστικό κατά την υπαγόρευση της επιστολής.
Παρότι η χρήση της γραφομηχανής έχει εκλείψει και την χρησιμοποιούν μόνο χίπστερ και η τελεία και παύλα έχει χάσει την γραπτή της δύναμη, απαντάται ευρέως στον προφορικό λόγο, τόσο σε γήπεδα, σε συνθήματα ένδειξης έντονου θαυμασμού και αποδοχής (πχ. Τελεία και Παύλα ΠΑΟ είσαι κάβλα, όσο και σε συζητήσεις στις οποίες επιθυμούμε οπωσδήποτε να περάσει ο δικός μας λόγος και να μην συνεχιστεί περαιτέρω διαπραγμάτευση ή γκρίνια, πχ Θα φας τις φακές σου, τελεία και παύλα. Στον ηλεκτρονικό λόγο το θαυμαστικό είναι μια τρισδιάστατη οντότητα.
Οι σύγχρονοι φιλόσοφοι της κωλότσεπης μεταξύ κάθε φράσης τους σκορπάνε και 45 τελίτσες, δεν τις τσιγκουνεύονται.
Θαυμαστικό Μπαίνει μετά από επιφωνήματα ή φράσεις που εκφράζουν χαρά, λύπη, θαυμασμό, φόβο, κ.λπ. Στον ηλεκτρονικό λόγο το θαυμαστικό είναι μια τρισδιάστατη οντότητα. Δηλαδή εκτός από τα παραπάνω, έχει και μια ένταση, ανάλογα με την λέξη που προηγείται, την θαυμάστρια λέξη, και ανάλογα με τον αριθμό των θαυμαστικών που έπονται.
Στην πράξη, στο texting το θαυμαστικό θα μπορούσε να ακολουθείται από ένα επεξηγηματικό emoji το οποίο αντικατοπτρίζει την εκάστοτε διάθεση ή ψυχολογική κατάσταση του γράφοντος -φατσούλα χαρούμενη, λυπημένη, θυμωμένη (κόκκινη), φατσούλα wow κ.ο.κ. Επειδή όμως είναι και λίγο βαρετό να ψάχνεις το κατάλληλο emoji, δεν είναι πάντα εύκολο να αποκρυπτογραφήσει κάποιος την συναισθηματική σημασία του θαυμαστικού.
Γράφεις σε κάποιον Οκ! Ή Εντάξει! Αυτό επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Εντάξει! (σούπερ, ενθουσιασμός, σκύλος που κουνάει την ουρά του χαρούμενος). Εντάξει! (σύμφωνοι, deal! επιτέλους κατάφερα να συνεννοηθώ). Εντάξει! (Εντάξει, μας τα έπρηξες, σκάσε τώρα). Εντάξει. (Σοβαρός, δεν σηκώνει θαυμαστικά). Εντάξει!!!!!!!!!!! (θα σου δείξω εγώ σε ανύποπτο χρόνο).
Και τώρα λίγη εγκυκλοπαίδεια:
Το ερωτηματικό (?) Κάποιοι θεωρούν ότι το ερωτηματικό είναι εμπνευσμένο από την ουρά ενός γάτου – μια είδους αινιγματική σχολιαστική σημείωση για τα μυστήρια της φύσης των γατών. Ορισμένοι ερευνητές λένε ότι η γάτα που αναφέρεται ανήκε σε ένα μοναχό που αναπαρίστατο την ουρά της στο τέλος των ερωτημάτων σε ένα χειρόγραφο.
Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι οι μεσαιωνικοί μαθηματικοί έβαλαν τη λατινική λέξη “quaestio” (ερώτηση) στο τέλος μιας πρότασης, συντόμευσαν το “qo” και άρχισαν να τοποθετούν το q πάνω από το o για να δημιουργήσουν κάτι που μοιάζει με το σημερινό μας ερωτηματικό. Ωστόσο, η πιο συνηθισμένη θεωρία λέει ότι ένας σύμβουλος του Καρόλου του Μεγάλου, ο Άλκουιν του Γιόρκ, δημιούργησε το “punctus interrogativus”.
Παλαιότερα όταν οι άνθρωποι υπαγόρευαν κείμενα, έλεγαν «bang» για να σηματοδοτήσουν το θαυμαστικό.
Θαυμαστικό
Αποδεικνύεται πως κανείς πραγματικά δεν γνωρίζει την ιστορία του σημείου στίξης “θαυμαστικό”. Η τρέχουσα θεωρία είναι ότι προέρχεται από τα Λατινικά. Το σημείο εμφανίστηκε ως “η επικάλυψη του Ι και του Ο του λατινικού θαυμαστικού Io!”, που μεταφράζεται ως “χαρά”. Προφανώς, με την πάροδο του χρόνου, το Ι επεκτάθηκε πάνω από ένα Ο που συρρικνωνόταν για να δημιουργήσει το σημείο που γνωρίζουμε σήμερα.
Ωστόσο, μέχρι το 1970 το θαυμαστικό δεν είχε το δικό του πλήκτρο στο πληκτρολόγιο. Πριν από αυτό, έπρεπε να πληκτρολογήσετε ένα τελείωμα πρότασης, και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσετε το πλήκτρο backspace για να επιστρέψετε πίσω και να βάλετε ένα απόστροφο πάνω από αυτό. Όταν οι άνθρωποι υπαγόρευαν κείμενα, έλεγαν “bang” για να σηματοδοτήσουν το θαυμαστικό. Έτσι προέκυψε το σύμβολο της σύνδεσης (interobang) (?!) – μια συνδυασμένη ερώτηση (?) και θαυμαστικό (!). Στον κόσμο των εκτυπώσεων, το θαυμαστικό ονομάζεται “a screamer”.
Κώλον
Το[kólon]Ο : (λόγ.) το τμήμα της περιόδου που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο άνω τελείες ή ανάμεσα σε άνω και κάτω τελεία ή ανάμεσα σε κάτω και άνω τελεία. Ε, πώς να πάρεις σοβαρά την άνω τελεία μετά από αυτό;