ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ: Αυταρχισμός ή Αρετή Πολιτισμού

(οι ιστορίες του άρθρου είναι φανταστικές)

Γράφει η Αριστοθέα Λαζαρίδη

Ο Κώστας φόρεσε το χακί. Η αναβολή του έχει τελειώσει και έφθασε πλέον η ώρα να εκπληρώσει το «χρέος προς την Πατρίδα». Η αλήθεια είναι ότι έκανε ότι μπορούσε να αποφύγει το στρατό. Έβαλε μέσο να εξαγοράσει τη θητεία του, αλλά δεν τα κατάφερε. Δύο λύσεις του έμεναν: Είτε θα έφευγε στο εξωτερικό, θα κηρύσσονταν λιποτάκτης και θα περίμενε με την πάροδο των ετών μια «νομοθετική ρύθμιση», είτε θα καταταγόταν στο στρατό για 12 μήνες. Υποχρεώθηκε να ακολουθήσει τη δεύτερη οδό.

Δεν τον ήθελε το Στρατό. Δεν άντεχε τη Στρατιωτική Πειθαρχία. Θεωρούσε τον εαυτό του «ελεύθερο» άτομο με προσωπικότητα, που δεν ανεχόταν από τους άλλους να του υποδεικνύουν τι θα κάνει ούτε δεχόταν να παίρνει διαταγές. Ξεκίνησε την προσωπική του επανάσταση στα 13 του χρόνια, αντιδρώντας σε κάθε «έλεγχο» από τον πατέρα του. Κατάφερε να εκπαιδεύσει καλά τους γονείς του, οι οποίοι δεν τολμούσαν πλέον να του αντιμιλήσουν.

Συνέχισε να «αντιστέκεται» μέσα στο σχολείο, αντιδρώντας στα πάντα. Οι φίλοι του τον θαύμαζαν, ίσως και να τον ζήλευαν, πάντως ήταν ο αδιαμφισβήτητος «ηγέτης» στις μαθητικές συντροφιές. Ο ίδιος θεωρούσε με υπερηφάνεια τον εαυτό του ανυπόταχτο και απειθάρχητο. Ήταν πάντα πρώτος σε κάθε εξωσχολική δραστηριότητα! Πρώτος στο «γραφίτη», πρώτος στις «καταλήψεις», πρώτος στην σκανδαλιά και την κοπάνα, πρώτος στην καταπάτηση κάθε κανόνα σε κάθε ευκαιρία. Τώρα όμως τα πράγματα σκουραίνουν. Πώς θα περάσουν 12μήνες στο στρατό;

Η Ρούλα θεωρεί τον εαυτό της πολύ τυχερή, γιατί δεν είναι υποχρεωμένη να πάει στο στρατό, όπως ο Κώστας. Έχει πολεμήσει και αυτή το κατεστημένο αντιστεκόμενη στην πειθαρχία που προσπάθησε να της επιβάλλει ο πατέρας της στο σπίτι, οι δάσκαλοι στο σχολείο, η κοινωνία γενικότερα. Σκέφθηκε τη μητέρα της που όταν πήγαινε στο σχολείο την υποχρέωναν να φοράει ποδιά και κορδέλα στα μαλλιά. Τί αυταρχισμός Θεέ μου – εκείνη δεν θα το δεχόταν ποτέ.

Η σθεναρή αντίσταση στους νόμους και τους κανόνες που επιβάλλονται σε κάθε φάση της ζωής είναι αυτό που σε κάνει αποδεκτό στην παρέα. Η Ρούλα αντιδρούσε πάντα σε όλα και όχι σε κάτι συγκεκριμένο, και γι’ αυτό ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στις νεανικές συντροφιές.

Πώς θα αντιμετωπίσει, όμως, τη ζωή η Ρούλα όταν παντρευτεί κάποτε ή/και όταν χρειαστεί να δουλέψει για να ζήσει; Δεν πιστεύει στους κανόνες που επιβάλλει η οικογένεια ή η εργασία. Της προκαλεί αλλεργία η «υπακοή» σε κάποιο προϊστάμενο, ή σε κάποιο πρόγραμμα, ή η «πειθαρχία» σε κάποιους κανόνες εργασίας. Με τα μυαλά που έχει δεν μπορεί να κάνει οικογένεια ή να εργαστεί. Χωρίς εργασία και χωρίς οικογένεια είναι υποχρεωμένη να πνίξει ό,τι δημιουργικό έχει μέσα της, είναι αναγκασμένη να εξαρτηθεί από άλλους για να ζήσει… Περίεργο πράγμα: Αυτή η αδυναμία της να δεχθεί την πειθαρχία δεν την «απελευθερώνει» αντιθέτως: την καθιστά πιο εξαρτημένη, πιο βαριεστημένη, πιο ανασφαλή, πιο μίζερη…

Είναι πιστεύω προφανές ότι τόσο ο Κώστας όσο και η Ρούλα κάνουν ένα πολύ σοβαρό λάθος: Μπερδεύουν τον αυταρχισμό, με την τήρηση κανόνων και υποχρεώσεων απαραίτητων στην κοινωνική ζωή. Κάθε υπακοή προς νόμους και κανόνες δεν είναι αποδοχή αυταρχισμού! Η αυστηρή επιβολή του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, για παράδειγμα, δεν είναι αυταρχισμός. Η αυστηρή τήρηση των κανόνων ασφαλείας στη Βιομηχανία επίσης δεν είναι αυταρχισμός. Όποιος τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, όποιος μπαίνει στο αντίθετο ρεύμα κατά βούληση, όποιος οδηγά μεθυσμένος και διαμελίζει αθώους περαστικούς, δεν είναι «ελεύθερος» ή αντιστασιακός προς το πνεύμα αυταρχισμού. Είναι ασυνείδητος εγκληματίας!

Όποιος μπαζώνει ρέματα, δεν είναι «καταφερτζής», είναι εγκληματίας κατά του περιβάλλοντος. Όποιος αναλαμβάνει έργα του δημοσίου και παραδίδει ψευτοκατασκευές που θα καταρρεύσουν στην πρώτη βροχή, δεν είναι «κομπιναδόρος» είναι απόβρασμα της κοινωνίας. Όποιος έχει βιομηχανία και δεν παίρνει μέτρα ασφαλείας για επικίνδυνα υλικά ή για να εμποδίσει την διαρροή τοξικών ουσιών δεν είναι ατσίδας, είναι ασυνείδητος. Η δημοκρατική κοινωνία έχει κανόνες και νόμους η τήρηση των οποίων είναι αρετή πολιτισμού, δεν είναι υποταγή σε αυταρχισμό.

Αυταρχισμό έχουμε όταν ανεξέλεγκτη εξουσία επιβάλει το ιδιοτελές συμφέρον της στο σύνολο. Όταν δημοκρατικά εκλεγμένη, ή δημοκρατικά ελεγχόμενη (εξουσία) επιβάλει κανόνες κοινού συμφέροντος αυτό δεν ονομάζεται αυταρχισμός ονομάζεται δημοκρατική νομιμότητα. Η υπακοή στους κανόνες του κοινού συμφέροντος είναι αρετή δημοκρατίας, είναι έκφραση πολιτισμού. Και αντιστρόφως, η παραβίαση νόμων και κανόνων κοινού συμφέροντος δεν είναι αντίσταση στον αυταρχισμό, είναι χυδαία, ιδιοτελής κοινωνία και υποανάπτυκτη πράξη αυθαιρεσίας. Όποιοι μπαζώνουν ρέματα, όποιοι ρυπαίνουν το περιβάλλον κι όποιοι οδηγούν αψηφώντας τον ΚΟΚ διαπράττουν αυθαιρεσίες. Κι η αυθαιρεσία δεν είναι αντίσταση στο αυταρχισμό είναι η ίδια αυταρχισμός.
Πειθαρχώντας στους νόμους δεν στερούμαστε τη ελευθερία του «σκέπτεσθαι», «λέγειν» και «γράφειν». Υπακούοντας στον ανώτερο αξιωματικό δεν υποβιβάζεται ούτε συνθλίβεται η προσωπικότητά μας. Πειθαρχώντας στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας δεν γινόμαστε υποτελείς στο κράτος, απεναντίας προφυλάσσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους από κάποιο άσκοπο ατύχημα. Η έλλειψη αυτής της πειθαρχίας έχει σαν αποτέλεσμα τα τόσα πολύνεκρα ατυχήματα που γίνονται κάθε μέρα στους δρόμους της Πατρίδας μας.

Η έννοια της πειθαρχίας όμως δεν ολοκληρώνεται με μία απλή ανάλυση λίγων παραγράφων. Η συνειδητοποίηση της υπακοής προς τους νόμους μίας δημοκρατικής χώρας είναι μόρφωση και καλλιέργεια που αποκτώνται αρχικά από το σπίτι και στη συνέχεια στο σχολείο. Δεν μπορούμε να κατηγορούμε αποκλειστικά το κράτος για την εξέλιξη της Ρούλας και του Κώστα, αφού δεν κατάφερε να τους συγκρατήσει η ίδια η οικογένειά τους. Το ότι και οι δύο ποτέ δεν μπόρεσαν να ευτυχήσουν στη ζωή τους δεν φταίει μόνο η κοινωνία αλλά και οι ίδιες οι οικογένειες.

Ο μεν Κώστας που θεωρείτο «ο καλύτερος» στην παρέα του, μην αντέχοντας την πίεση του στρατού και με έντονα ψυχολογικά προβλήματα που «κανείς δεν τα διέγνωσε» αυτοκτόνησε κάποια μέρα στη σκοπιά του, αφήνοντας πίσω του πολύ πόνο, πίκρα και δυστυχία. Οι δικοί του έψαχναν απελπισμένα να βρουν τους υπεύθυνους που τον έσπρωξαν σ’ αυτήν την πράξη. Ποτέ δεν τους πέρασε από το μυαλό ότι οι κύριοι υπεύθυνοι μπορεί να είναι οι ίδιοι.

Η Ρούλα από την άλλη πλευρά έφθασε να θεωρεί «όλους τους άνδρες φαλλοκράτες». Ύστερα από ένα αριθμό αλληλοδιάδοχων σχέσεων, και δύο γάμους ενδιάμεσα, έμεινε μόνη της. Πεισμένη πλέον ότι η κοινωνία, και μάλιστα η ανδρική «ευθύνεται» για τη δυστυχία της, αναγκάστηκε να κάνει κάποιους συμβιβασμούς στη δουλειά της για να μπορέσει να ζήσει, ενώ ταυτόχρονα με έντονα σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα μεγαλώνει τη δική της κόρη, η οποία αύριο θα της μοιάσει, και ο κύκλος της μιζέριας θα συνεχιστεί………

Όλα αυτά συμβαίνουν εξ αιτίας της απέχθειας και της αποστροφής κατά της πειθαρχίας και της υπακοής, με την οποία γαλουχήθηκαν τα δύο αυτά παιδιά της ιστορίας μας. Και ο καθένας μας γνωρίζει ότι υπάρχουν χιλιάδες τέτοιες πραγματικές ιστορίες γύρω μας.

Ίσως είναι φυσικό ανακλαστικό να αντιδρούμε σε κανόνες που υπάρχουν έξω από μάς και προς τους οποίους πρέπει να πειθαρχήσουμε ή σε εντολές που δίδονται σε μάς και τις οποίες πρέπει να εκτελέσουμε. Αλλά είναι θέμα προσωπικής ωριμότητας να ξέρουμε πού πρέπει να αντιδράσουμε και πού όχι. και με ποιόν τρόπο κάθε φορά. Σε τέτοιες περιπτώσεις γενικοί κανόνες δεν υπάρχουν. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αν όλοι αντιδρούν όπως ο Κώστας ή η Ρούλα, θα είμαστε όλοι πιο δυστυχισμένοι, όχι πιο ευτυχισμένοι, και πιο εξαρτημένοι, όχι πιο ελεύθεροι.

Πειθαρχία προς τους νόμους του Κράτους αποτελεί σεβασμό προς το Σύνταγμα. Πειθαρχία προς τους κανονισμούς της Εταιρείας δείχνει επαγγελματισμό, σοβαρότητα και ωριμότητα. Πειθαρχία προς τους κανόνες και νόμους της οικογένειας είναι απαραίτητη για την ομαλή ζωή των μελών της.

Πώς θα διεξαχθεί μία μάχη όταν ο στρατιώτης δεν πειθαρχεί στις εντολές του αξιωματικού του. Πώς θα κατασταλεί ένα επικίνδυνο συμβάν όταν ο πυροσβέστης δεν πειθαρχήσει στις εντολές του ανωτέρου του. Πώς θα ζήσουμε με ευημερία σε μία κοινωνία ελεύθερη όταν οι πολίτες προτιμούν να αντιστέκονται στους νόμους της αστυνομίας και των οργάνων αυτής.

Η έννοια της πειθαρχίας δεν θα έπρεπε να μας τρομάζει, αλλά να είναι συνείδηση για τον καθένα μας. Η πειθαρχία αποτελεί χαρακτηριστικό μίας δημοκρατικής κοινωνίας, δείχνει καλλιέργεια ψυχική και πνευματική και είναι υποχρέωση όλων μας.

Αλήθεια πόσο συνείδηση έχουμε του γεγονότος ότι στη ζωή μας δεν έχουμε μόνο δικαιώματα έχουμε κι υποχρεώσεις; Και βασική μας υποχρέωση είναι να πειθαρχούμε στους κανόνες της δημοκρατικής κοινωνίας. Μόνο αν εμείς πειθαρχούμε στους κανόνες αυτούς μπορούμε να απαιτούμε κι από τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Και μόνο αν πειθαρχούμε όλοι, θα γίνονται σεβαστά και τα δικαιώματα όλων. Η δημοκρατική πειθαρχία είναι προϋπόθεση για τον σεβασμό των δικαιωμάτων μας. Και η έλλειψη πειθαρχίας δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη ελευθερία του ατόμου, οδηγεί μάλλον σε πλήρη αυθαιρεσία, γενικευμένη αναρχία και κατάρρευση κάθε δικαιώματος όλων.

Αλήθεια έχουμε σκεφτεί ότι το πραγματικό δίλημμα που αντιμετωπίζουμε είναι Ελευθερία με πειθαρχία, ή αυθαιρεσία και αυταρχισμός; Όπου η πειθαρχία είναι προαπαιτούμενο Ελευθερίας και η προσωπική αυθαιρεσία είναι προϋπόθεση γενικευμένου αυταρχισμού.