Πανικοί και Καταρρεύσεις
Γράφει ο Πάνος Ευαγγελόπουλος *
Ξεκινώ με τα πολύ απλά του επισυναπτόμενου διαγράμματος.
Στον κάθετο άξονα μετράμε ταυτόχρονα το επιτόκιο της FED (μαύρη γραμμή) και τον πληθωρισμό των ΗΠΑ (γκρι γραμμή) από το 1980 έως το 2023. Ο οριζόντιος άξονας μετρά τον χρόνο. Με αυτόν τον τρόπο στην ίδια χρονική περίοδο και εντός του ιδίου διαγράμματος, αντικρύζουμε ταυτόχρονα το επιτόκιο της FED και πληθωρισμό των ΗΠΑ.
Το κάνουμε αυτό διότι η διαφορά επιτοκίου FED και πληθωρισμού ορίζει το πραγματικό επιτόκιο. Όταν το επιτόκιο FED είναι μεγαλύτερο του πληθωρισμού τότε το πραγματικό επιτόκιο είναι θετικό.
Χονδρικά και σχηματικά από το 1980 έως το 2000 το πραγματικό επιτόκιο είναι σχεδόν πάντα θετικό. Από το 2000 έως το 2008 το πραγματικό επιτόκιο κατανέμεται εν τινί τρόπω σε αρνητικό και πραγματικό. Αρνητικό στην αρχή για να αντιμετωπισθεί η τεχνολογική φούσκα του 2000 και θετικό για να μαζευτεί πίσω η ρευστότητα, ώσπου ήρθε η κατάρρευση διότι δεν άντεξαν τα στεγαστικά δάνεια που κατέστησαν αφερέγγυους τους πάντες, από τους τελικούς αποδέκτες, τους δανεισμένους ιδιοκτήτες ακινήτων, τους ενδιάμεσους που φτιάξανε δομημένα επενδυτικά προϊόντα πάνω σε αυτά τα δάνεια και τελικά τις τράπεζες όπου καταλήγουν όλα τα λάθη, όλων όσων ασκούν λανθασμένη οικονομική πολιτική και οι τράπεζες σαν σφουγγάρια απορροφούν όλη την βρωμιά, δηλαδή τις αποτυχίες και τα λάθη του οικονομικού συστήματος, μέχρι να καταρρεύσουν.
Τις τράπεζες τις διασώσαμε το 2008 με ένα great swap μεταξύ της FED και του Αμερικάνικου Κράτους. Το Κρατικό Αμερικάνικο Θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ εξέδιδε ομόλογα, τα οποία αγόραζε η FED. Η FED τύπωνε χρήμα για να αγοράσει τα κρατικά ομόλογα και το κράτος με τα χρήματα που εισέπραττε, διέσωζε τις καταχρεωμένες και πτωχευμένες τράπεζες.Όμως το χρήμα που εκδόθηκε δημιούργησε το πρώτο κύμα πληθωρισμού και αναποδογύρισε τα πραγματικά επιτόκια από θετικά σε αρνητικά και πλην μιας ελαχίστου ανακλαστικής περιόδου 2009-2010, τα πραγματικά επιτόκια παρέμειναν αρνητικά σε όλη την περίοδο, ακόμη μέχρι σήμερον που, άκουσον – άκουσον, το ονομαστικό επιτόκιο της FED στο ανώτατο άκρο του εύρους του έχει φθάσει στο 5,25% και το ονομαστικό επιτόκιο ίσα που ακουμπά τον πληθωρισμό!!!
Αξιομνημόνευτο είναι το 2019 που ο Πάουελ, ο Διοικητής της FED, έκανε μια ηρωική προσπάθεια να αυξήσει τα ονομαστικά επιτόκια για να συναντήσουνε και επιτέλους να περάσουν τον πληθωρισμό ώστε να έχουμε μια φυσιολογική και ορθολογική κατάσταση θετικών πραγματικών επιτοκίων. Ο Πάουελ μάλιστα, για να το επιτύχει αυτό, ήρθε σε σφοδρή αντίθεση με τον Τραμπ που τον πίεζε, όχι μόνον να κρατήσει χαμηλά τα επιτόκια αλλά και να τα μειώσει όπως ακριβώς έκανε ο Ερντογάν.
Σκεφθείτε λοιπόν τον παραλογισμό, ποιος ποιον ήθελε να μιμηθεί και είναι απορίας άξιον ότι η οικονομία άντεξε με όλες αυτές τις παλινωδίες και όλα αυτά τα τερτίπια των πολιτικών. Αυτά συμβαίνουν όταν οι πολιτικοί μπαίνουν στα χωράφια της οικονομίας για να επιτύχουν πολιτικά οφέλη εις βάρος όλων μας και αγνοούν και αψηφούν τους σιδερένιους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και τις ανίκητες δυνάμεις της, της προσφοράς και της ζήτησης.
Είναι ακριβώς όπως και σε μας στην Ελλάδα. Ο Τσίπρας θέλει να κτυπά τα νταούλια και να χορεύουν οι αγορές και ο Μητσοτάκης θέλει να επιβάλλει πλαφόν στις διεθνείς τιμές εμπορευμάτων των διεθνών αγορών. Είναι σαν να ακούς το ίδιο πράγμα, από διαφορετικό στόμα, με διαφορετικές λέξεις ή αλλιώς οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Για να γυρίσουμε λοιπόν στον Πάουελ, πιθανότατα να επιτύγχανε τον στόχο του, παρά την οικονομική ανοησία, τον οικονομικό ανορθολογισμό και τον οικονομικό λαϊκισμό του Τραμπ. Όμως ήταν και είμασταν άτυχοι… Ήρθε το 2020 η Πανδημία και εκεί τελείωσαν όλα. Επιδόματα, επιδοτήσεις, επιστρεπτέες και αγύριστες παντού και για όλες τις περιπτώσεις, τρελές δημοσιονομικές δαπάνες, εκρηκτική εκτίναξη των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών με άπλετη εκτύπωση φρεσκοτυπωμένου χρήματος και φθάσαμε σήμερα, εδώ που φθάσαμε, να καταρρέουν και πάλι οι τράπεζες…
Εάν δεν αλλάξουμε πολιτική και δεν επιστρέψουμε τάχιστα στον οικονομικό ορθολογισμό των θετικών πραγματικών επιτοκίων, επί μονίμου, σταθερής και στέρεας νομισματικής βάσης, του συμμαζέματος των ισολογισμών των Κεντρικών Τραπεζών, της μείωσης των δημοσιονομικών δαπανών, της μείωσης της έκτασης του κράτους και των παροχών του, τότε πολύ γρήγορα, για να είμαστε σε θέση να χρηματοδοτούμε το κράτος πατερούλη που κτίσαμε από το 2008 και το αποθεώσαμε γιγαντώνοντας το με την Πανδημία, θα πρέπει να υπερισχύσουν σήμερα, για πολύ κακή μας τύχη, όλοι αυτοί που ακόμη λένε, αφήστε ασυμμάζευτη την κατάσταση, αρχίστε να μειώνετε ξανά τα επιτόκια, μην σας νοιάζει η δημοσιονομική πειθαρχία και όλα θα φτιάξουν με το κράτος πατερούλη.
Αν, ο μη γένοιτο, συμβεί αυτό, τότε θα επέλθει και το μοιραίο και όλη η Δύση θα παραδοθεί στον υπερπληθωρισμό που βλέπουμε σήμερα στην Τουρκία και φευ στην Βενεζουέλα και τώρα μπορεί να γελάμε και να κοροϊδεύουμε όλα αυτά αλλά αλίμονο, μπορούν να συμβούν και σε μας αυτά, εάν δεν διαλέξουμε τον δύσκολο πάντα δρόμο της αρετής, με συνετούς και ορθολογικούς πολιτικούς της κλασικής και ακλόνητης ορθοδοξίας και ουχί πολιτικούς υποκριτές και ψεύτες που καμώνονται τους εκσυγχρονιστές με κρατικιστικές, παλαιές, όσο το παρελθόν των παρατάξεων τους, μεθόδους που ακόμη νομίζουν, οι πτωχοί στο πνεύμα, ότι λύση σε αυτά τα θέματα μπορεί να δώσει η γραφειοκρατία ακόμη και αν είναι ψηφιακή…
Κοιμούνται ύπνον βαθύ και αλίμονο μας διότι οι εξελίξεις τρέχουν και πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε με νέες μεθόδους και νέες τεχνικές που συνάδουν και εκπορεύονται από την λειτουργία των ελεύθερων και ανεμπόδιστων αγορών και των καινοτομιών που πηγάζουν από αυτές.
Πάνος Ευαγγελόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής
Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
