Οι τρεις επόμενες προκλήσεις

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας

Κάτι λιγότερο από δύο μήνες μετά την εφαρμογή των μέτρων μερικού περιορισμού των μετακινήσεων και φθάνουμε στην ημέρα που θα αρχίσει η σταδιακή επαναφορά στην κανονικότητα υπό την αίρεση πιθανής νέας υποτροπής και επιρροής αστάθμητων υγειονομικών παραγόντων.

Ιχνηλατούνται πλέον τα σημάδια που αφήνει αυτή η περίοδος στις ζωές μας και το πώς θα μπορούσαν τα διδάγματα της να αξιοποιηθούν. Σε προσωπικό – ψυχολογικό επίπεδο. Στο οικονομικό – παραγωγικό πεδίο. Στην πολιτική – γεωπολιτική σκακιέρα.

Ο απρόσμενος εγκλεισμός και η ανατροπή της καθημερινότητας έθεσαν νέες βάσεις αυτοαξιολόγησης και ιεράρχησης των αξιακών προτεραιοτήτων. Η αναμενόμενη αίσθηση πίεσης, απογοήτευσης ακόμη και πανικού, η αμεσότητα της απώλειας κι ο φόβος του θανάτου, μάς έκαναν περισσότερο ευαίσθητους, πιο αλληλέγγυους και συνειδητοποιημένους ως πολίτες, γονείς, σύντροφοι.

Η επόμενη μέρα, που παραμένει εξίσου, αν όχι πιο πολύ, επικίνδυνη, απαιτεί εγρήγορση, σθένος, μεθοδικότητα αλλά και εγκράτεια. Η επιστροφή στις συνηθισμένες δραστηριότητες να κουβαλάει, ως παρακαταθήκη, την προστατευτικότητα και συμπεριφορική ωριμότητα του τελευταίου διαστήματος. Δεν πρόκειται για ευκαιρία θυμικής εκτόνωσης αλλά για την προφύλαξη μιας σχετικής ομαλότητας μέσα σε συνθήκες πανδημίας.

Η δεδομένη οικονομική συρρίκνωση και η νέα εκτίναξη της ανεργίας δεν αντιμετωπίζονται με ευχολόγια, ούτε θεωρητικές ιδεοληψίες. Όπως ανέλυσα στο προηγούμενο άρθρο μου, “Οδηγώντας τις εξελίξεις”, η Ελλάδα μπορεί να επενδύσει στην επιτυχημένη διαχείριση της κρίσης και να αναδειχτεί σε ασφαλή τουριστικό προορισμό και με την αξιοποίηση των υπαρχόντων εγχώριων και ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, αλλά και την δημιουργία νέων, να κρατήσει, όσο το δυνατόν, πιο όρθια την αγορά.

Η εργασιακή εμπειρία είχε ήδη μπει σε φάση μετασχηματισμού. Το επιχειρείν εκμεταλλεύεται εδώ και χρόνια τα προνόμια των cloud υπηρεσιών και την ψηφιακών συνεργειών που καταργούν ουσιαστικά τα εμπορικά σύνορα και τη συνδικαλιστική μονομέρεια. Η εξατομικευμένη και η από απόσταση απασχόληση, που εσχάτως ανακαλύπτει το πλατύ κοινό, είναι γεγονός εδώ και πολύ καιρό.

Η προσαρμογή στην παραγωγική μετεξέλιξη προς την 4η βιομηχανική επανάσταση είναι προαπαιτούμενο διαφυγής από την παρατεταμένη αναπτυξιακή στασιμότητα κι όχι απειλή απώλειας παλαιολιθικών κεκτημένων.

Και πολιτικά σχηματίζεται ένα περιβάλλον καινούργιων προκλήσεων που δεν σημαίνει άμεσες και δομικές αλλαγές σε θεσμικό επίπεδο. Όσοι στην διαχείριση της πανδημίας ανιχνεύουν προοπτική αποσάθρωσης του καπιταλισμού ή της παγκοσμιοποίησης πράττουν ένα διπλό σφάλμα. Αρχίζουν τους συνειρμούς και τις συγκρίσεις με εποχές προβιομηχανικής επανάστασης άλλων θεσμικών και οικονομικών υποδομών ή υπερεκτιμούν τη δυνατότητα των κρατών να ανταποκριθούν αυτόνομα σε διεθνείς κρίσεις.

Ναι, ο ΠΟΥ, όπως και παλιότερα ο ΠΟΕ, μέχρι κι ο ΟΗΕ, αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά εργαλεία τήρησης των διεθνών κανόνων. Ναι, η Ε.Ε. μαθαίνει πολύ αργά από τα λάθη της και σπαταλά πολύτιμο χρόνο σε ανούσιες φιλοσοφικές συγκρούσεις. Ναι, ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνας και η επάνοδος στον προστατευτισμό προβλήθηκε ως ύστατο μέσο πίεσης στον κινεζικό νομισματικό και παραγωγικό ανορθολογισμό αλλά μακροπρόθεσμα μόνο πληγές θα αφήσει πίσω του.

Η απάντηση των εθνών στα πολυεθνικά ατοπήματα δεν βρίσκεται στην οπισθοδρόμηση του κανόνα του χρυσού ή των πλασματικά κλειστών οικοδομών. Ο γενναίος ψηφιακός κόσμος έχει διαλύσει προ πολλού αυτές τις αυταπάτες. Η περισσότερη δημοκρατική νομιμοποίηση, η διαρκής λογοδοσία, ο ορθός καταμερισμός εξουσιών, είναι η αρχή της ορθής απάντησης σε ένα δίλημμα που δεν έχει απλουστευμένες απαντήσεις.