Μιχαήλ Γκορμπατσόφ
Γράφει ο Σωτήρης Χήνος
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανέλαβε ηγέτης της Σοβιετικής ένωσης, όταν οι Ρώσοι βαρέθηκαν να θάβουν τον έναν γενικό γραμματέα του κόμματος μετά τον άλλον. Μετά τον θάνατο του Μπρέζνιεφ, ανέλαβε ο Αντρόποφ, που πέθανε μετά από λίγο, για να αναλάβει ο Τσερνιένκο που και αυτός δεν πρόλαβε να ζεστάνει καλά καλά τον θρόνο.
Ο Γκορμπατσόφ ήταν νέος και υγιής (just for a change), ανέλαβε όμως μία αχανή αυτοκρατορία με ουκ ολίγες αποικίες ανά τον πλανήτη και κυρίως στην Ευρώπη, η οποία ναι μεν έμοιαζε γίγαντας, στην ουσία όμως δεν είχε δεύτερο βρακί να αλλάξει. Επί δεκαετίες παρήγαγε ασήμαντο πλούτο, την ίδια όμως στιγμή έπρεπε να ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ σε εξοπλισμούς και εξερεύνηση του διαστήματος, να βοηθάει οικονομικά τις αποικίες και να βρίσκει σκληρό νόμισμα (βλ. δολάρια) για να χρηματοδοτεί τα ανά τον κόσμο Κομμουνιστικά κόμματα.
Το ελλειμματικό αυτό σχήμα, είχε φτάσει στα όριά του, ενώ ταυτόχρονα η κοινωνία, σιωπηλά μεν, με πολύ υπόκωφο θόρυβο δε, έβραζε. Εκεί αποφάσισε να υιοθετήσει τις πολιτικές της περεστρόικα και της γκλάζνοστ, προσπαθώντας να φιλελευθεροποιήσει κάπως πολιτικά το καθεστώς αλλά και να εισάγει πολύ μετρημένες πολιτικές φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, κατά τη λογική της ΝΕΠ του Λένιν που αντιμετώπισε τον επερχόμενο λοιμό του πληθυσμού.
Προσπάθησε εν ολίγοις να σηκώσει σιγά σιγά το καπάκι της κατσαρόλας, το νερό μέσα όμως έβραζε σε τέτοιο βαθμό, που το καπάκι εκτινάχτηκε με δύναμη. Όσοι ζήσαμε τα γεγονότα της περιόδου, είναι αδύνατον ποτέ να τα ξεχάσουμε. Μία ταινία που τη βλέπει κανείς σε μανιώδες fast forward.
Μέρα με τη μέρα μαθαίναμε για την κατάρρευση τους ενός σοσιαλιστικού καθεστώτος μετά το άλλο. Εν τη απουσία της μητροπολιτικής στήριξης, τα καθεστώτα αυτά κατέρρεαν χωρίς την παραμικρή αντίσταση.
Χιλιάδες πολίτες περνάγανε τα σύνορα γιατί απλά δεν υπήρχε κανείς να τους σταματήσει. Δεν υπήρχε κράτος, στρατός, αστυνομία.
Το τοίχος του Βερολίνου γκρεμιζόταν γιατί δεν υπήρχε κανείς να εμποδίσει το γκρέμισμα. Ο Χόνεκερ και ο Ζίφκοφ φυλακίζονται, ο Γιαρουζέλσκι εκδιώχνεται με κλωτσιές, ο Τσαουσέσκου εκτελείται. Ένθεν κακαίθεν του τείχους, πολίτες το γκρεμίζουν ακόμα και με πηρούνια, εκατομμύρια στους δρόμους με σημαίες στις οποίες έχουν ψαλιδίσει τον σοσιαλιστικό θυρεό. Θεωρητικώς ακούνητα συστήματα κατέρρευσαν εν μία νυκτί, χωρίς να βρεθεί ένας να βγει στο δρόμο να τα υποστηρίξει, γιατί τα τανκς που τα προστάτευαν μείνανε από καύσιμα και από πρόθυμους οδηγούς.
Το τέλος των καθεστώτος, έφερε προφανώς και το τέλος του Γκορμπατσόφ. Δεν κατάφερε να το διασώσει πολιτκά και οικονομικά, συνειδητά όμως ή ασυνείδητα, άνοιξε την πόρτα της ελευθερίας σε εκατομμύρια ανθρώπους. Από τότε οι λαοί, προσπάθησαν να ξαναχτίσουν τα δυο ερειπωμένα κτίρια. Αυτό της δημοκρατίας και αυτό της οικονομίας. Κάποιοι έχουν σχεδόν ολοκληρώσει το έργο τους, άλλοι είναι ακόμα στην προσπάθεια, άλλοι παρουσιάζουν σημαντικές υστερήσεις. Ο δρόμος όμως έχει ανοίξει και δύσκολα θα ξανακλείσει.
Η απουσία του Γκορμπατσόφ από τον μάταιο τούτο κόσμο, είναι ευκαιρία για τους λαούς που ωφέλησε, να ξαναδούν τις καθυστερήσεις και τις ατέλειες. Για όλους εμάς τους υπολοίπους που ζήσαμε γεγονότα που συμβαίνουν μία φορά στα 100 χρόνια, αρκεί να του αφιερώσουμε αυτό το τραγούδι του Ralph Rainger σε στίχους Leo Robin.
Γκόρμπι, thanks for the memory…