Kλιματική μετάβαση και φυσικές καταστροφές

Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης

Ακραία φυσικά φαινόμενα ανέκαθεν υπήρχαν όμως δεν εμφανιζόταν με την συχνότητα με την συχνότητα και την ένταση με την οποία εμφανίζεται στις μέρες μας. Σχεδόν το σύνολο των επιστημόνων υποστηρίζουν πως αυτά τα φαινόμενα δεν πρόκειται να είναι παροδικά. Αντίθετα θα συνεχιστούν και θα ενταθούν τουλάχιστον μέχρι να αναστραφούν οι διαδικασίες της περιβαλλοντικής καταστροφής που οδηγούν στην κλιματική κρίση.

Επομένως δεν μπορούμε πλέον να αναφερόμαστε σε κλιματική κρίση αλλά για κλιματική αλλαγή ή κλιματική μετάβαση με άγνωστη κατάληξη. Εξέλιξη που σαφώς δημιουργεί υπαρξιακά ερωτήματα για την ανθρωπότητα.

Ίσως η μεγαλύτερη απειλή για το περιβάλλον αποτελεί η επίδραση των ολοένα αυξανόμενων συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου στο κλιματικό σύστημα. Επιστημονικοί κύκλοι άλλωστε υποστηρίζουν πως περεταίρω αλλαγές στην σύνθεση της ατμόσφαιρας πρόκειται να διαταράξει βασικές κλιματικές παραμέτρους όπως η θερμοκρασία, οι βροχοπτώσεις και η εξατμισιοδιαπνοή που θα οδηγήσουν σε επιπρόσθετα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Επιστημονικές έρευνες συγκλίνουν στην άποψη πως η κλιματική αλλαγή επηρεάζει συχνά με αποφασιστικό τρόπο την πιθανότητα να υπάρξουν φυσικές καταστροφές. Πρώτον με την δυνητική αύξηση των κινδύνων που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες και κατά δεύτερο λόγω με την αύξηση της ευπάθειας των κοινωνιών σε φυσικούς κινδύνους, κατάσταση που απορρέει από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και της δραματικής συχνά μείωσης των υδάτινων πόρων και των προηγούμενων παραγώμενων τροφίμων.

Αναλυτικότερα η κλιματική κρίση πρόκειται να αυξήσεις τις θερμοκρασίες και ταυτόχρονα να μεταβάλλει το ύψος και την ένταση των βροχοπτώσεων. Αυτή η εξέλιξη ήδη επηρεάζει σαφώς διαφορετικά τοπικά διαφορετικές περιοχές αλλά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναμένεται.

Αύξηση της θερμοκρασίας και μείωση της μέσης θερμοκρασίας που θα λειτουργήσει ως καταλύτης μίας αλληλουχίας άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων όπως η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των περιόδων ξηρασίας αλλά και των καυσώνων όπως εκείνος που παρατηρήσαμε στην Ελλάδα το προηγούμενο καλοκαίρι.

Παράλληλα ήδη παρατηρείται αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας των ωκεανών που θα προκαλέσει περισσότερους τυφώνες που θα εκδηλώνονται με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα και θα ακολουθούνται όπως πάντα από καταστροφικά πλημυρικά φαινόμενα. Χαρακτηριστική η συχνότερη εμφάνιση των μεσογειακών κυκλώνων που πλήττουν την Ελλάδα και ευρύτερα τον μεσογειακό χώρο με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα απ΄ότι στο παρελθόν.

Η έντονη ξηρασία με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σε αύξηση της έντασης αλλά και της σφοδρότητας των δασικών πυρκαγιών.

Παράλληλα η μεγαλύτερη ένταση των ανέμων και των βροχοπτώσεων που θα προκαλούν έντονα πλημμυρικά φαινόμενα αλλά και κατολισθήσεις.

Πιο συγκεκριμένα όλες οι παράκτιες περιοχές του πλανήτη θα κληθούν να αναχαιτίσουν την αύξηση της στάθμης της θάλασσας λόγω της ταχύτατης τήξης των παγετώνων.

Είναι ήδη εμφανές πως η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις θερμοκρασίες και μεταβάλλει το ύψος των και την ένταση των βροχοπτώσεων και πιθανώς μακρές περιόδους ξηρασίας σε άλλες περιοχές, αλλά και αυξημένο κίνδυνο στιγμιαίων πλημμυρών ( flash floods) όπως αυτές που είδαμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα με δραματικότερη περίπτωση εκείνη της Μάνδρας.
Υψηλότερες θερμοκρασίες και καύσωνες πρόκειται να αυξήσουν τους κινδύνους για την υγεία, ειδικά των ευπαθών ομάδων αλλά και την σφοδρότητα και την ένταση των δασικών πυρκαγιών.

Παράλληλα είναι ήδη εμφανής η μείωση των δασικών και των δυνητικά καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της παραγωγικότητας στον αγροτικό τομέα αλλά και μεγαλύτερη τρωτότητα των περιοχών χαμηλού υψομέτρου που είναι πιο ευάλωτες λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Ήδη στην νότια Ευρώπη η δραματική μείωση των υδάτινων πόρων έχει επιπτώσεις, στην υδροδυναμική ικανότητα, την παραγωγή ενέργειας, την επαρκή ύδρευση και αποχέτευση, τον τουρισμό και την παραγωγή.

Παρόλα αυτά ακριβείς προβλέψεις της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στις φυσικές καταστροφές δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν λόγω της εγγενούς αβεβαιότητας στις εκτιμήσεις για την ίδια την πορεία της κλιματικής αλλαγής αλλά λόγω της ραγδαίας αβεβαιότητας στις εκτιμήσεις και της συνεχούς μεταβαλλόμενης τρωτότητας των κοινωνιών. Ταυτόχρονα δεν είναι ακόμα απολύτως εφικτή η αξιόπιστη πρόβλεψη των ακραίων καιρικών φαινομένων που πρόκειται να προκληθούν σε κάθε περιοχή ή η αύξηση των πλημμυρικών αιχμών σε συγκεκριμένες λεκάνες αποδοχής ή απορροής.

Είναι προφανές πως η κλιματική αλλαγή αλλά και οι φυσικές καταστροφές ξεπερνούν τα γεωγραφικά όρια αλλά και τις δυνατότητες των εθνικών κρατών. Επομένως είναι απαραίτητο να υιοθετούν μοντέλα διεθνούς διακυβέρνησης.

Ήδη χώρες συζητούν και διαπραγματεύονται μεθόδους αναστροφής της κλιματικής αλλαγής δίχως όμως να καταλήξουν σε σαφείς και υλοποιήσιμες αποφάσεις όπως απόδειξε η πρόσφατη σύνοδος για το κλίμα.

Πρώτος στόχος για την διεθνή κοινότητα είναι να αντιμετωπιστούν οι αρχικές της αιτίες μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δεύτερος στόχος είναι απαραίτητο να υπάρξει διαχείριση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή σε αυτήν.

Ως προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή οι ειδικοί θεωρούν την προσαρμογή των φυσικών αλλά και των ανθρώπινων συστημάτων στην τρέχουσα κλιματική αλλαγή αλλά και στην αναμενόμενη κλιματική κατάσταση και τις συνέπειες της, ώστε να μετριάζονται οι βλάβες και να αξιοποιούνται πιθανές ευκαιρίες αποκατάστασης.

Αναμφίβολα πρώτο μέλημα οφείλει να είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της φυσικής επιβίωσης των ανθρώπων. Η μείωση του κινδύνου καταστροφών και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή έχουν ως κοινό παρονομαστή την μείωση της τρωτότητας των κοινωνιών και την βιώσιμη ανάπτυξη.

Επομένως τα μέτρα για την μείωση του κινδύνου καταστροφής μπορεί να είναι λοιπόν κατεξοχήν κατάλληλα ώστε να αναχαιτιστούν οι απώλειες και οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή.