Καταστροφικές πλημμύρες στην Δυτική Αττική. Όταν η φύση εκδικείται…

Γράφει ο Χαρίτος Αναστασίου, Φοιτητής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ

Στο σύνολο της η Δυτική Αττική, η λεκάνη του Θριάσιου και ειδικότερα οι οικισμοί Μάνδρα και Νέα Πέραμος βιώνουν μία τραγωδία ως αποτέλεσμα της έντονης βροχόπτωσης αυτών των ημερών. Ήδη θρηνούμε 15 νεκρούς, την πόλη της Μάνδρας έχουν σκεπάσει η λάσπη και το νερό που έχουν πλημμυρίσει τα σπίτια και μετατρέψει τους δρόμους σε χειμάρρους. Για άλλη μια φορά η Αττική πλημμυρίζει εξαιτίας των βροχών, προδίδοντας την εγκληματική διαχείριση του εδάφους της, κυρίως δε των μπαζωμένων ρεμάτων και της παντελούς απουσίας έργων διευθέτησης των ανεξέλεγκτων πλέων υδατικών της ροών.

Το ίδιο το έδαφος αποτελεί έναν φυσικό και μη ανανεώσιμο πόρο που υφίσταται αυξανόμενες πιέσεις και υποβάθμιση. Τόσο υπόστρωμα κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας, όσο και ενδιαίτημα για πλήθος οργανισμών και μορφών ζωής, το έδαφος παράλληλα συνιστά το κύριο μέσο αποθήκευσης νερού και θρεπτικών συστατικών, φυσικός ηθμός για τα υπόγεια ύδατα που αποτελούν την κύρια πηγή πόσιμου νερού για όλους μας. Οι χείμαρροι και τα ρυάκια που αναβλύζουν από τις πηγές αυτές καταλήγοντας στην θάλασσα αποτελούν κομμάτι του οποίο και συχνά σφραγίζεται για οικιστικές ανάγκες.

Με την κάλυψη και την σφράγιση του εδάφους οι επιφάνειες που εκτελούν λειτουργίες, όπως η απορρόφηση των νερών της βροχής, περιορίζονται, μεταβάλλοντας έτσι τις συνήθεις ροές ύδατος. Παράλληλα η συμπίεση του εδάφους από τις οικοδομές μειώνει τους πόρους μεταξύ των σωματιδίων του εδάφους, οδηγώντας σε μερική ή και πλήρη απώλεια της απορροφητικής του ικανότητας. Έτσι σε μία έντονη βροχόπτωση δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο η διήθηση του νερού στο έδαφος, επιτείνοντας έτσι τον κίνδυνο διάβρωσης και πλημμύρας. Αντίστοιχα η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας του εδάφους, κυρίως δε η απώλεια δασικών εκτάσεων δυσχεραίνει περαιτέρω την κατάσταση.

Η διάβρωση που οφείλεται στην μεταφορά του εδάφους από το νερό οφείλεται εδώ καθαρά σε ανθρώπινους παράγοντες, τόσο λόγω της καταστροφής των δασών στο όρος πάνω από την περιοχή που συνέβη προ λίγου καιρού, όσο και στην ακατάλληλη χρήση της γης. Το έδαφος λόγω συμπίεσης και σφράγισης όπως προαναφέρθηκε δεν είναι δυνατό να εκπληρώσει την αποστολή του σαν αποταμιευτή στον κύκλο του ύδατος, οδηγώντας σε πλημμύρες και κατολισθήσεις, καταστρέφοντας ολόκληρους οικισμούς, κτήρια, γεωργικές εκτάσεις και κυρίως ανθρώπινες ζωές.

Στην περιοχή της Μάνδρας δύο μεγάλα ρέματα, το μεγάλο ρέμα «Σούρες» και το μικρό «Αγίας Αικατερίνης» είχαν δεχτεί εξαιρετικά μεγάλη αλλοίωση με δεκάδες τετραγωνικά μέτρα των χειμάρρων να έχουν χτιστεί είτε με νόμιμα είτε με αυθαίρετα σπίτια. Συγκεκριμένα στις «Σούρες» η κοίτη είχε μειωθεί δεκάδες μέτρα, με μεγάλο κομμάτι του ρέματος να έχει υπογειοποιηθεί και να περνά μέσα από αγωγούς διαμέτρου μερικών εκατοστών. Ο ίδιος ο δήμος έχει καταπατήσει το μεγαλύτερο κομμάτι με την κατασκευή ενός εργοταξίου για τα απορριμματοφόρα, όπως καταγγέλλεται. Το μικρότερο πάλι ρέμα «Αγίας Αικατερίνης» αποδείχθηκε παρά το μέγεθός του το πλέον θανατηφόρο. Η φυσική του συνέχεια ήταν η οδός Κοροπούλη, η οποία όμως και είχε διακοπεί υπόγεια λόγω αστοχίας της ΕΥΔΑΠ. Με αποτέλεσμα όποτε βρέχει έντονα το νερό να αυξάνει και να αναζητεί διέξοδο στην φυσική του κοίτη, καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Όπως δηλώνει δε και ο καθηγητής της Σχολής Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών ΕΜΠ Δημήτριος Θεοδοσόπουλος: «Η πόλη πνίγηκε από την απόλυτη φυσική υπερχείλιση των ρεμάτων της. Η περιοχή δεν έχει καμία υδατοπερατότητα, ότι πέφτει αθροίζεται. Την ίδια στιγμή το περιβάλλον είναι γυμνό, δεν υπάρχει τίποτα να το συγκρατήσει».

Τα ρέματα της περιοχής Ελευσίνος- Μάνδρας. Με πράσινο ο Ελευσινιακός Κηφισός και με γαλάζιο το τεχνητό αυλάκι της ΕΥΔΑΠ για την μεταφορά νερού από τον Μόρνο. Ο Κηφισός ή Σαρανταπόταμος αποτελεί το μόνο μέσο συλλογής και εκβολής των υδάτων στον Ελευσινιακό. Από το blog «Γεωμυθική».

Όπως φαίνεται και στην εικόνα εξάλλου το μεγαλύτερο μέρος των ρεμάτων της περιοχής έχει μπαζωθεί και σκεπαστεί. Τα νερά που τώρα πέφτουν στα βορειοδυτικά βουνά της περιοχής μέσα από ένα δίκτυο ρευμάτων, αν δεν είχαν σκεπαστεί θα εξέβαλλαν τα νερά τους στη δυτική πλευρά του Ελευσινιακού Κόλπου, που σήμερα έχει άνοιγμα εξόδου μόλις 8 μέτρα περίπου, όπως διαβάζουμε στο blog «Γεωμυθική» που φιλοξενεί και την συνέντευξη του καθηγητή.

Τα αυθαίρετα, αλλά και νόμιμα κτίσματα που καταλαμβάνουν την ζώνη δράσης του ρέματος, η στένωση και η τσιμεντοποίηση της κοίτης των ρεμάτων, η μετατροπή ολόκληρων φυσικών οικοσυστημάτων σε αγωγούς ομβρίων υδάτων, τα μη υδατοπερατά οδοστρώματα, καθώς και η απογύμνωση των άλλοτε δασομένων ορεινών όγκων οδήγησαν στην καταστροφή. Και θα οδηγούν όσο οι αρμόδιες αρχές και τοπικοί φορείς θα μένουν ανίκανοι να αντιμετωπίσουν ρεαλιστικά και σοβαρά το πρόβλημα και οι εκάστοτε κυβερνήσεις και περιφερειακές διοικήσεις θα αδιαφορούν για το ζήτημα αντιμετωπίζοντας το πολύ εργολαβικά. Ήδη μετά από χρόνια προσπαθειών και εξαγγελιών εγκρίθηκε τελικά το 2016 η μελέτη διευθέτησης των δύο χειμάρρων, έργο που έμεινε στα χαρτιά οδηγώντας στην σημερινή καταστροφή. Όπως δηλώνει και ο Πολιτικός Μηχανικός Ιωάννης Πέππας, υπεύθυνος της μελέτης: «Εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια προειδοποιούσαμε τον δήμο για τις δύο αυτές διευθετήσεις. Η μελέτη εγκρίθηκε από την Περιφέρεια που προσπάθησε να διορθώσει αυτές τις αστοχίες. Να γίνουν οι απαραίτητες διαπλατύνσεις και να φύγουν οι αυθαίρετες κατασκευές. Δεν είναι δυνατό για ένα τόσο μεγάλο ρέμα να υπάρχουν διατομές 0.8 εκατοστών. Τι νερό να μαζέψουν αυτοί οι σωλήνες;».

Για άλλη μια φορά ο μεγαλύτερος εγκληματίας είναι το κράτος: αυτός είναι που αδειοδότησε ή έκλεισε τα μάτια απέναντι σε αυτή την απείθαρχη και τόσο κακά σχεδιασμένη δόμηση. Οι εργολάβοι και οι μηχανικοί που προχώρησαν σε αυτές τις εγκληματικές παρεμβάσεις, έλαβαν το πράσινο φως από μια δημόσια διοίκηση παντελώς ανίκανη να αδιάφορη να επιθεωρήσει το ζήτημα και να λάβει έστω βασικά μέτρα πρόληψης. Την στιγμή δε που η καταστροφή εντεινότανε ο πρωθυπουργός έμενε άφαντος, βουλευτές της κυβέρνησης δήλωναν πως η ευθύνη ανήκει στην κλιματική αλλαγή και μόνο, ενώ η περιφερειάρχης ξέχασε τις άλλοτε δηλώσεις της για την απουσία κρατικής παρέμβασης στις πλημμύρες της βορείου Ελλάδος και απλά έκανε μήνυση κατά παντός υπευθύνου.

Η κυβέρνηση φαίνεται δεν μπορεί να βρει τα εκατομμύρια του υπερπλεονάσματος που θα κάλυπταν τις περιβαλλοντικές και φυσικές καταστροφές ούτε να υλοποιήσει τις υποσχέσεις του κ. Σπίρτζη, ορίζοντας απλά ημέρες εθνικού πένθους για τα δικά της κρίματα. Δεν έχει όμως παρά μικρό μέρος της ευθύνης: η επί χρόνια αδιαφορία και ανευθυνότητα των κρατικών δομών, η απόφαση της τοπικής κοινωνίας να χτίσει πάνω στους χείμαρρους και να κλείσει τα μάτια της, το ίδιο το πλαίσιο νόμων και κανονισμών που επιτρέπει αυτήν την κατάσταση υφίσταται χρόνια τώρα και θα το ανεχόμαστε μάλλον για πολύ. Το σύνολο σχεδόν της Αττικής χτίστηκε έτσι και τέτοια φαινόμενα συμβαίνουν όλο και εντονότερα σε ετήσια βάση.

Όταν σταματήσουμε να βλέπουμε το έδαφος απλά σαν ένα άψυχο πεδίο οικοδόμησης, όταν καταλάβουμε πως κάθε μας παρέμβαση στην φύση οφείλει να γίνεται με σεβασμό και γνώση των αρχών που την διέπουν, τότε θα αφήσουμε πίσω μας τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Ως τότε η φύση θα εκδικείται την άγνοια και την απληστία μας, πλημμυρίζοντας αυτούς που βίαια μπάζωσαν τα ρέματα και υποβάθμισαν τους φυσικούς της αποταμιευτές…