Η ναυμαχία της Έλλης. Η 3η Δεκεμβρίου στην ιστορία
Στις 20 Νοεμβρίου του 1912, η Τουρκία υπέγραψε τη συνθήκη της Τσαλτάτζας, με την οποία τερματιζόταν ο πόλεμος με τις βαλκανικές χώρες, εκτός από την Ελλάδα. Οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ν’ αρχίσουν στις 3 Δεκεμβρίου, στο Λονδίνο. Ώσπου να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία, ο πόλεμος θα συνεχιζόταν. Αυτό σήμαινε αυξημένες ευθύνες για τον ελληνικό στόλο, καθώς η θάλασσα ήταν ο μόνος δρόμος για τους Τούρκους: Στη Μυτιλήνη και στη Χίο, οι μάχες συνεχίζονταν (βλ. 11.11.1912), ενώ στην Ήπειρο υπήρχαν ακόμη πολλοί τουρκικοί θύλακες με τον σπουδαιότερο στα Γιάννενα (βλ. 21.2.1913).
Ο ελληνικός στόλος είχε μετατρέψει το λιμάνι του Μούνδρου στη Λήμνο σε ορμητήριο. Στόχος του ήταν να μην επιτρέψει στα τουρκικά πολεμικά να βγουν από τα Δαρδανέλια. Την 1η Δεκεμβρίου, το ελληνικό πολεμικό «Σφενδόνη» περιπολούσε έξω από τα στενά. Το πλήρωμα είδε ένα τουρκικό αντιτορπιλικό που προσπαθούσε να βγει στο Αιγαίο. Άρχισε να το κανονιοβολεί, ενώ κοντά τους έσπευσε και το «Λόγχη». Οι Τούρκοι απάντησαν με τα κανόνια της στεριάς αλλά το πολεμικό τους προτίμησε να ξαναμπεί στα στενά. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, οι Τούρκοι δοκίμασαν πάλι να βγουν στο Αιγαίο με ένα καταδρομικό και τρία αντιτορπιλικά. Τα δυο ελληνικά τους βγήκαν μπροστά και τα τουρκικά ξαναγύρισαν στα στενά. Τη νύχτα, έφτασαν εκεί άλλα οχτώ ελληνικά πλοία. Απλώθηκαν σε σχήμα τόξου καθώς γινόταν φανερό πως οι Τούρκοι θα επαναλάμβαναν την απόπειρα.
Η 2α Δεκεμβρίου πέρασε ήσυχη στα στενά. Ήταν η μέρα που εκδηλώθηκε η νικηφόρα ελληνική γενική επίθεση στη Μυτιλήνη (βλ. 11.11.1912). Στη Χίο, οι Τούρκοι άντεχαν ακόμα, αλλ’ όχι για πολύ. Χρειάζονταν ενισχύσεις που μόνο ο τουρκικός στόλος μπορούσε να τους προσφέρει. Η αναμέτρηση φαινόταν αναπόφευκτη.
Στις 3 Δεκεμβρίου του 1912, ενώ στο Λονδίνο άρχιζαν οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες, ο στόλος των Τούρκων έκανε εντυπωσιακή εμφάνιση: Τέσσερα θωρηκτά κι άλλα εννιά πολεμικά ξεμύτισαν από τα στενά.
Αλλά και οι Έλληνες διέθεταν τέσσερα θωρηκτά. Τους περίμεναν απλωμένα, κοντά στο ακρωτήριο της Έλλης, στο σημείο που, κατά τη μυθολογία, έπεσε και πνίγηκε η σύντροφος του Φρίξου, καθώς τους κουβαλούσε το χρυσόμαλλο κριάρι. Οι Τούρκοι άνοιξαν πυρ στις 9.22’ το πρωί. Οι Έλληνες πλησίασαν κι απάντησαν στα πυρά, στις 9.25’. Στις 9.35’, το θωρηκτό «Αβέρωφ» αποσπάστηκε από τον σχηματισμό και, με συνεχές ζιγκ ζαγκ, βρέθηκε στην πορεία των τουρκικών, που το έβλεπαν να πλέει καταπάνω τους με όλη του την ταχύτητα. Έπεσε πανικός. Οι Τούρκοι ανέκρουσαν πρύμνα κι έσπευσαν να φυλαχτούν στα στενά. Στις 10.25’, η ναυμαχία της Έλλης είχε τελειώσει. Για ένα μήνα, δεν θα ξανατολμούσαν να βγουν από τα Δαρδανέλια.
