Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη της Ευρώπης
Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Ίσως η σημαντικότερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει το σύγχρονος κράτος αποτελεί το φαινόμενο της περιφερειακής ολοκλήρωσης, όπου δύο ή περισσότερα κράτη συγκροτούν με όχημα θεσμικά όργανα δεσμούς συνεργασίας οι οποίοι υπερβαίνουν τις σχέσεις που συνάπτονται στο πλαίσιο των τυπικών διεθνών οργανισμών. Επιχειρώντας να μειώσουν τους εμπορικούς φραγμούς, δημιουργούν κοινούς θεσμούς διοίκησης και αναπτύσσουν κοινούς κανόνες σε τομείς κοινού συμφέροντος και αναπτύσσουν κοινούς κανόνες σε τομείς κοινού συμφέροντος διατηρώντας παράλληλα την πολιτική τους κυριαρχία. Το αρχαιότερο αλλά και πλέον προηγμένο σχετικό παράδειγμα αποτελεί η Ευρωπαική Ένωση, η οποία υφίσταται με διάφορες μορφές μετασχηματισμού και μετεξέλιξης, ήδη από το 1952 και σήμερα εντάσσει στους κόλπους της 27 κράτη-μέλη.
Αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχουν και άλλα παρόμοια παραδείγματα με λιγότερο φιλόδοξες στόχους. Όπως η Αφρικανική Ένωση με 54 μέλη, η Ένωση των Εθνών της Νότιας Αμερικής με 12 μέλη και η Ένωση των Κρατών της νοτιοανατολικής Ασίας ( ΑSEAN) με 10 μέλη.
Οι βασικότεροι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζουν από ορισμένες απόψεις με μια ευρωπαική κυβέρνηση, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν ένα συνάμα μονοδιάστατο σύστημα κοινής Διακυβέρνησης. Στο πεδίο της εφαρμοσμένης πολιτικής αποτελούν εποπτικά όργανα της χάραξης κοινών πολιτικών και νόμων σε κλάδους και τομείς δράσης όπου τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν συμφωνήσει να διαμορφώσουν κοινό πλαίσιο συνεργασίας, όπως το εμπόριο, ο ανταγωνισμός και το περιβάλλον. Μια διαδικασία που επέφερε την μείωση των εξουσιών των κρατών-μελών και την σταδιακή διαμόρφωση μίας ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας, η οποία συνυπάρχει με τις εθνικές ταυτότητες των κρατών-μελών της Ευρώπης.
Αναμφίβολα η Ευρωπαική Ένωση απέχει πολύ από το να αποτελεί άλλη μία μορφή ομοσπονδίας με χαρακτηριστικά ανάλογα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης όπως το είχε σκιαγραφήσει ο Τσώρτσιλ στην ιστορική του ομιλία του 1945. Οι εξουσίες και τα πεδία δράσης της είχαν υπερβεί το αντίστοιχο κάθε άλλου θεσμού περιφερειακής οργάνωσης και ενοποίησης.
Παρόλα αυτά είναι γεγονός πως η διεύρυνση των εξουσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ουδέποτε κέρδισε ως πολιτική στόχευση καθολική αποδοχή και γενική συναίνεση, ενώ η αντίδραση στο ενοποιητικό εγχείρημα και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σταδιακά ενισχύεται με κύριο όχημα τα πολιτικά άκρα και τις ακραίες ομάδες πολιτικού μηδενισμού. Ίσως είναι παράδοξο αλλά και ευρωσκεπτικισμός αναπτύσσεται ταυτόχρονα με την αναβάθμιση των δεσμών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτές οι δύο παράλληλες χρονικά τάσεις οδήγησαν τα πολιτικά άκρα στην διατύπωση της κατηγορίας από τα πολιτικά άκρα ότι η Ευρωπαική Ένωση αποτελεί μία κατασκευή στην οποία προχώρησαν οι ελίτ και απειλεί την ανεξαρτησία των κρατών-μελών της και τις ελευθερίες των λαών. Μία σαφώς άδικη κατηγορία καθώς η Ευρωπαική Ένωση διευρύνει ανθρώπινα δικαιώματα και Δημοκρατικές ελευθερίες.
Όμως παρά τις αναδυόμενες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το ευρωπαικό μοντέλο, η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, έχει ισχυρή απήχηση στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη δίνοντας έμφαση τόσο σε πολιτικές όσα και σε οικονομικές στοχεύσεις.
