Η επιστροφή των Εθνών στο προσκήνιο της Ιστορίας

Γράφει ο Γεώργιος Λ. Κωνσταντόπουλος, Νομικός

Η Ιστορία δεν υπακούει σε νομοτέλειες και δεν συμμορφώνεται προς τελεσίδικες αποφάσεις∙ πολλώ δε μάλλον ασφυκτιά σε άκαμπτες ερμηνευτικές προσεγγίσεις που πασχίζουν να δικαιώσουν τις θεωρητικές κατασκευές των εμπνευστών τους. Όσοι προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν το κοσμοείδωλο τους με όχημα μια ευθύγραμμη, αενάως «προοδευτική», τελολογική ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης διαψεύστηκαν οικτρά∙ η διάψευση ήταν σαφώς πιο επώδυνη για όσους βασίστηκαν σε μια δήθεν επιστημονικοφανή θεώρηση.

Τούς ξέβρασε η Ιστορία στον αφρό της ιδεολογικής εσχατολογίας. Από τον Κάρολο Μαρξ μέχρι τον Φράνσις Φουκουγιάμα. Ο Παναγιώτης Κονδύλης σε μια συνέντευξη του στον Σπ. Τσακνιά είχε πει ότι, «οι απαντήσεις στα ιστορικά προβλήματα δεν βρίσκονται μέσα στην κατασκευασμένη θεωρία, αλλά αντίθετα οι απαντήσεις στα θεωρητικά προβλήματα βρίσκονται μέσα στην ιστορία. Όσοι επιλέγουν τη θεωρία έναντι της ιστορίας το κάνουν όχι γιατί κινούνται σε υψηλότερες σφαίρες, όπως συχνά πιστεύουν οι ίδιοι, απλά από πνευματική νωθρότητα· γιατί η οποιαδήποτε θεωρία είναι απείρως απλούστερη από οποιαδήποτε ιστορική κατάσταση».

Έτσι, πολλοί ήταν εκείνοι οι οποίοι προεξοφλούσαν την ιστορική συντριβή του Έθνους, ή ακριβέστερα του εθνικού κράτους, στις μυλόπετρες της παγκοσμιοποίησης. Επισκοπούμενη η έννοια του Έθνους, είτε ως άχρονης φυσικής οντότητας είτε ως νεωτερικής πολιτικής κατασκευής, ήταν καταδικασμένη, έλεγαν, να παραδοθεί στη λήθη και να κληροδοτήσει τη σκυτάλη σε νέα υπερεθνικά σχήματα-φορείς της πλανητικής εποχής που έχει ήδη ανατείλει.

Η παγκοσμιοποιητική προοπτική συνεπέφερε ταυτόχρονα με την ανεξάντλητη πρόσβαση στην ελεύθερη αγορά και την οικονομική συμπίεση μιας άλλοτε κραταιάς και ευημερούσας εθνικής μεσαίας τάξης∙ την ακαταγώνιστη μεταναστευτική ροή με την διάρρηξη των παραδοσιακών ιστών που αρμολογούν την κοινωνία∙ την πολυπολιτισμική χοάνη με την απογύμνωση της ταυτοτικής ιδιοπροσωπείας∙ την εκμηδένιση του χρόνου με την κατεδάφιση των συνόρων∙ την ανοικονόμητη ευελιξία μετακίνησης στον (πλανητικό) χώρο με την αλαζονική υπερφαλάγγιση των χωρών.

Ακριβώς, λοιπόν, η γραμμική ερμηνεία αυτών που ξιφουλκούσαν υπέρ της αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης, ως της ακροτελεύτιας πράξης της ιστορικής εξέλιξης, με το επιχείρημα της εξάλειψης των πάσης φύσεως συγκρούσεων χάρης στην οικονομική σύγκλιση και την πολιτισμική πολτοποίηση συσσώρευσε μια γενικευμένη ανασφάλεια, η οποία εν τέλει καταλήγει σε ανελευθερία.

Η δυναμική επιστροφή των Εθνών-κρατών στο ιστορικό προσκήνιο δεν είναι μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία ή ένας ευσεβής πόθος μεταξύ των υπερθεματιστών ή απολογητών του εθνισμού. Αποτελεί μια συντελούμενη πραγματικότητα που έχει αναστρέψει βίαια την παγκοσμιοποιητική ροπή και αποζητά να παράγει ένα καινούργιο αφήγημα. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού, το Brexit, η εκλογή Trump, γεγονότα τεκτονικής σημασίας, αλλά ακόμα-ακόμα και η ατζέντα μιας σύγχρονης γαλλικής Δεξιάς που φιλοδοξεί να εκφράσει ο συντηρητικός διεκδικητής της γαλλικής Προεδρίας, Φρανσουά Φιγιόν συνηγορούν υπέρ του αναβαθμισμένου ρόλου που καλείται να παίξει το εθνικό κράτος στην πλανητική εποχή. Απεκδύεται τον ρόλο του παρία και πρωταγωνιστεί δυναμικά σε αυτό που συνειδητά ή ανεπίγνωστα υπήρξε διαχρονικά η αποστολή του: η Ελευθερία.