H επανάσταση του 1821 και η Αυστρία
Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Είναι γεγονός πως η έκρηξη της επανάστασης του 1821 βρήκε την Ευρώπη βαθιά τραυματισμένη από τους Ναπολεόντειους πολέμους ( 1792-1815) και οι νικητές μονάρχες των ευρωπαικών αυτοκρατοριών μέσα από την οδυνηρή για τους ίδιους εμπειρία της γαλλικής επανάστασης είχαν την πρόθεση να αποτρέψουν κάθε επαναστατική ενέργεια ακόμα και αν είχε εθνικά χαρακτηριστικά όπως η ελληνική καθώς μία τέτοια εξέλιξη, δυνητικά τουλάχιστον αποτελούσε απειλή για τις ισορροπίες που υπήρχαν και το αποκαταστημένο ancient regim που είχε επιβάλλει αλλά και προάσπιζε με κάθε κόστος η ιερή συμμαχία.
Επομένως η θεσμική εξωτερική πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων ήταν δυσμενής, σχεδόν εχθρική απέναντι στην ελληνική επανάσταση στο συνέδριο του Λάυμπαχ σημερινή Λιουμπλιάνα που διέκοψε τις εργασίες του σε κλίμα έντονων διαφωνιών και συνεχίστηκε στην Βερόνα το 1822.
Αναμφίβολα την πιο εχθρική στάση απέναντι στο ελληνικό ζήτημα είχε υιοθετήσει η Αυστρία κυρίως κάτω από την ισχυρή επίδραση που είχε ο κυριότερος διαμορφωτής της αυστριακής εξωτερικής πολιτικής εκείνη Klemens Lothar Wenrel, πρίγκηπας του Metternich (1773- 1859) που είχε δηλώσει με τρόπο σαφή και κατηγορηματικό την εχθρότητα του για την ελληνική επανάσταση αλλά και κάθε επαναστατική ενέργεια στην Ευρώπη. Ο Μέτερνιχ επιπρόσθετα υποστήριξε πως ο Σουλτάνος αντιπροσωπεύει την νομιμότητα, χρησιμοποιώντας τον γαλλικό και τον μοναρχικής έμπνευσης όρο legetimite, προτάσσοντας παράλληλα και γεωπολιτικούς λόγους αφού θεωρούσε πως η ελληνική επανάσταση μπορούσε να δώσει αφορμές για μία ρωσική επέμβαση στα εσωτερικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας με την ισχυρή πρόφαση της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των Χριστιανών υπηκόων του Σουλτάνου.
Ακριβώς η απειλή μίας ρωσικής καθόδου στα Βαλκάνια, την ανατολική Μεσόγειο και την περιοχή της Εγγύς ανατολής, υποχρέωσε την βρετανική διπλωματία να προσεγγίσει αρχικά τις αυστριακές θέσεις για το ελληνικό ζήτημα. Παρότι η βρετανική εξωτερική πολιτική παράβλεπε το ζήτημα της νομιμότητας.
Αυτές οι δύο θεμελιώδεις διπλωματικές και διεθνοπολιτικές αιτίες. Δηλαδή η πολιτική της ιερής συμμαχίας και ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων και κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα στην περιοχή της Εγγύς Ανατολής, υπήρξαν οι βασικές αιτίες που αποτελούσαν τροχοπέδη για την ευρωπαική συνεννόηση και μία διπλωματική συμφωνία για μία ευνοΪκή για τα ελληνικά εθνικά δίκαια, επίλυση του ελληνικού ζητήματος.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Αυστρία δεν είχε αποκλειστικά οικονομικές σχέσεις με την οθωμανική αυτοκρατορία. Αλλά και δύο χώρες γειτονικές με μία μακρά συνοριογραμμή που ως έναν βαθμό τουλάχιστον, χώριζε ίδιες εθνικές κοινότητες και η πιθανότητα μίας παμβαλκανικής εξέγερσης που είχε προκρίνει ο Ρήγας Βελεστινλής και διαφαινόταν από το κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στις παραδουνάβιες ηγεμονίες πιθανώς να συμπαρέσυρε σε επαναστατικές ενέργειες τους σλαβικούς πληθυσμούς της αυτοκρατορίας των Αψβούργων.
Εμφανής ήταν άλλωστε και η καθεστωτική συγγένεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της αυτοκρατορίας των Αψβούργων καθώς ήταν κράτη πολυεθνικά και την ενότητα τους συμβόλιζε ο ηγεμόνας της Βιέννης και της Υψηλής Πύλης αντίστοιχα.
Οι αυστριακές πολιτικές ηγεσίες της εποχής χαρακτήριζαν Γιακωβινικά και Καρμποναρικά όλα τα εθνικά και κοινωνικά κινήματα της περιόδου και τα καταπολεμούσαν συχνά με δυναμικό τρόπο.
Ενδεικτικό είναι πως οι Αυστριακοί συνεργαζόταν με τις οθωμανικές αρχές σε κλίμα αγαστής σύμπνοιας με στόχο την αμοιβαία αστυνόμευση των φιλελεύθερων ιδεών και κινημάτων. Αναμφίβολα η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση συνεργασίας αυστριακών και οθωμανικών αρχών υπήρξε η παράδοση του Ρήγα Βελεστινλή και των συνοδοιπόρων του από τους Αυστριακούς στην οθωμανική διοίκηση. Εξέλιξη που οδήγησε στην δολοφονία στο Βελιγράδι ενός εμβληματικού στοχαστή και επαναστάτη.
Σ αυτό το δυσμενές για την υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας πολιτικό περιβάλλον οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης με προεξέχουσα την Αυστρία αποδοκίμασαν τις ελληνικές επαναστάσεις στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και τον αμιγώς ελληνικό χώρο, τασσόμενες καταφανώς αλληλέγγυες με την «νόμιμη» εξουσία του Σουλτάνου.
Όμως οι θριαμβευτικές ελληνικές νίκες στην διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων της ελληνικής επανάστασης σε συνδυασμό με την θεαματική ανάπτυξη του φιλελληνικού κινήματος και την ισχυρή του επίδραση στα κέντρα αποφάσεων αλλά και η επανεκτίμηση των συμφερόντων τους οδήγησε σε μία θεαματική αναθεώρηση της πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας υπέρ της ελληνικής επανάστασης που απομόνωσε διπλωματικά τον Μέτερνιχ.
