Για ένα ελεύθερο Πανεπιστήμιο…

(ή το στοίχημα της νέας κυβέρνησης για την Παιδεία) 

Γράφει ο Δημήτρης Παράσχος, Φοιτητής κλασικής φιλολογίας ΑΠΘ

Την εβδόμη Ιουλίου ο Ελληνικός λαός επέλεξε την αλλαγή! Απέρριψε την “νέα” αριστερά και επέλεξε την δοκιμασμένη κεντροδεξιά. Ίσως αυτές οι εκλογές να ήταν οι σημαντικότερες των τελευταίων ετών, καθώς ήταν – ίσως για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες – μια μάχη των κατεξοχήν Ιδεών. Αυτή η απόσταση ιδεών μεταξύ της απελθούσας και της νυν κυβέρνησης φυσικά έπιανε και τον πολυσυζητημένο τομέα της Παιδείας, και δη της τριτοβάθμιας.

Ήδη από την αρχαιότητα η παιδεία θεωρούνταν ως το βασικό συστατικό για μια καλή κοινωνία. Ακόμα και η πλατωνική Πολιτεία βασίζεται στην παιδεία που πρέπει να λαμβάνει η κάθε κοινωνική τάξη. Οι φορείς της παιδείας και ειδικότερα το Ιερό Τέμενος των Μουσών, δηλαδή το Πανεπιστήμιο, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας εξέλιξης σε όλους τους τομείς μιας κοινωνίας.

Σε μια Δημοκρατική και Δυτική χώρα ο χώρος του Πανεπιστημίου αντιμετωπίζεται με την πρέπουσα ιερότητα. Εύκολα το αντιλαμβάνεται κανείς αν βρεθεί στα περισσότερα ευρωπαϊκά ή αμερικανικά ιδρύματα.

Όμως στην χώρα μας τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Πιάτσες ναρκεμπόρων, συνδικαλιστές-φοιτητές που απαιτούν τα πάντα χωρίς κόπο, κομματικοί στρατοί με βίαιες διαθέσεις, πολιτική ορθότητα και καταλήψεις για κάθε (ανύπαρκτο) λόγο, ελλιπής φύλαξη και πολλά άλλα είναι ένα μέρος της καθημερινότητας των φοιτητών, που πραγματικά προσπαθούμε να αλλάξουμε τον κόσμο ξεκινώντας απ’ τον εαυτό μας!

Η υπερψήφιση της κατάργησης του ακαδημαϊκού ασύλου άνοιξε τον δρόμο. Σε έναν χώρο που το παρακράτος και η ανομία προστατεύονταν με την ανοχή του Νόμου και την στήριξη των κυβερνήσεων, όπως είναι λογικό, δεν μπορούσε να υπάρξει καμία πρόοδος.

Ναρκωτικά, βία, τραμπουκισμός βανδαλισμοί, φοιτητικός συνδικαλισμός (για πτυχία δίχως κόπο που να σου προσφέρουν κάθε δικαίωμα !) αποτελούσαν την καθημερινότητά μας, που δεν άφηνε κανένα περιθώριο βελτίωσης χωρίς δυναμικές λύσεις. Τι ήταν όμως το άσυλο; Ένας άρρωστος θεσμός, ιδεοληπτικά ιερός για την αριστερά.

Το άσυλο στις μέρες μας δεν λειτουργούσε ως μέσο προάσπισης της ελευθερίας διακίνησης των ιδεών αλλά ως μέσο προάσπισης των ποινικών πράξεων και των κουκουλοφόρων. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα κλοπών, βιασμών, ακόμα και ενόπλων ληστειών μέσα σε campus σε όλη τη χώρα μας.

Όμως αυτό είναι η σταγόνα στον ωκεανό στο θέμα του ασύλου! Γιατί το άσυλο ιδεών παύει να λειτουργεί με όσους δεν συμφωνούν μαζί τους! Τι είδους ακαδημαϊκό άσυλο είναι αυτό που δεν θα επέτρεπε να εκφωνήσει, πριν κάποια χρόνια, ο νομπελίστας καθηγητής κ. Watchon μια διάλεξη μόνο και μόνο επειδή οι αριστεροί διαφωνούν με τις απόψεις του – τους προσβάλει η επιστημονική του έρευνα! Τι είδους ακαδημαϊκό άσυλο ήταν αυτό που επέτρεπε σε κάθε μεγάλη “αργία” (ημέρα μνήμης του Αλέξη, 17η Νοεμβρίου και κάθε άλλη ευκαιρία) να γίνεται το ορμητήριο των παρακρατικών κουκουλοφόρων του εγκλήματος της Marfin και όχι μόνο! Σε ποια άλλη χώρα το κέντρο της πνευματικής ανάπτυξης είναι κέντρο της καταστροφής και του ολέθρου;

Όμως αυτά αποτελούν πια παρελθόν μετά την ψήφιση του σχετικού άρθρου του νομοσχεδίου στις 8 Αυγούστου. Όμως τα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν τελειώνουν. Πολλά πρέπει να κάνει η νέα κυβέρνηση για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των φοιτητών και των καθηγητών των Πανεπιστημίων.

Αρχικά αλλαγές πρέπει να γίνουν στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι επιτακτική η ανάγκη να θεσπιστεί κατώτατη βάση εισαγωγής (τουλάχιστον 10) ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι οι νεοεισαχθέντες φοιτητές έχουν επαρκείς γνώσεις για να προχωρήσουν πιο ακαδημαϊκά στον τομέα που επέλεξαν να εξειδικευτούν. Αυτή η κίνηση σε συνδυασμό με την σταδιακή και βαθμιαία μείωση των εισακτέων (δεν είναι λογικό κάθε χρόνο να έχουμε 1000 νέους νομικούς, για παράδειγμα) θα αναβαθμίσει σταδιακά αλλά σημαντικά το επίπεδο σπουδών και ως εκ τούτου την αξία των πτυχίων.

Σημαντική κίνηση θα είναι να επαναφερθούν τα Λατινικά ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα. Πολλά πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας μας (Ελληνικής Φιλολογίας, Νομικής, Ξένων Φιλολογιών, Φιλοσοφίας, Ιστορίας το έχουν ζητήσει άλλωστε με επιστολή τους στον τέως υπουργό παιδείας κ. Γαβρόγλου). Επιπλέον, εδώ και μερικά χρόνια έχουν εκπονηθεί σε συνεργασία με καθηγητές λατινικών του ΑΠΘ (Παπαγγελής, Φυντίκογλου κλπ) νέα σχολικά εγχειρίδια, βασισμένα στις σύγχρονες θεωρίες εκμάθησης κλασικών γλωσσών. Αποτελεί έγκλημα το γεγονός ότι τόσα χρόνια δεν έχουν τεθεί σε χρήση!

Οσον αφορά τα ίδια τα ιδρύματα είναι πολύ σημαντικό να αναδιαρθρωθεί η χρηματοδότησή τους καθώς επίσης και να υπάρξουν κι άλλες οικονομικές διέξοδοι για τα πανεπιστήμια ούτως ώστε να έχουν έσοδα πέρα από τις κρατικές επιχορηγήσεις. Η ελληνική οικονομία είναι κρατιστική και είναι λογικό και τα πανεπιστήμια να ζουν εξαρτώμενα απ’ το δημόσιο χρήμα. Όμως κάποια στιγμή πρέπει να αφήσουμε και να ωθήσουμε το τεράστιο παραγωγικό κεφάλαιο που λέγεται ελληνικό πανεπιστήμιο να κινηθεί οικονομικά και να εξασφαλίσει έσοδα και από δικές του επενδυτικές κινήσεις.

Μην ξεχνάμε ότι πρόκεινται για οργανισμούς με τεράστιες τεχνολογικές και ερευνητικές δυνατότητες πο θα μπορούσαν με την κατάλληλη τροποποίηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου να συντελέσουν τα ίδια στην επίλυση του προβλήματος της υποχρηματοδότησής τους. Είναι καιρός ο εθνικός πλούτος που ονομάζεται ελληνικό Πανεπιστήμιο να αφεθεί να προχωρήσει μπροστά χωρίς τις κρατικές τροχοπέδες.

Τέλος σημαντική κίνηση που θα καλυτερέψει την ζωή όλων μας είναι η κάλυψη των ακαδημαϊκών θέσεων που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά στο τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ την τελευταία δεκαετία έχουν αποχωρήσει σχεδόν 20 μέλη ΔΕΠ, ενώ παράλληλα έχουν προσληφθεί μόλις 4, με αποτέλεσμα τα τμήματα να είναι μεγαλύτερα και λιγότερο παραγωγικά και σημαντικά μαθήματα να μην προσφέρονται κάθε χρόνο, γεγονός που υποβαθμίζει το επίπεδο σπουδών.

Μια οριστική λύση των παθογενειών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Είναι αναγκαίο να τροποποιηθεί το Άρθρο 16 του Συντάγματος που δεν επιτρέπει την ίδρυση ιδιωτικών τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ένα άρθρο σαφώς παρωχημένο, απομεινάρι μιας άλλης εποχής που αποτελεί τροχοπέδη για την ελληνική παιδεία.

Γιατί όμως να έχουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια; Πολλοί έχουν αυτήν την απορία, καθώς και με ποιον τρόπο θα διορθωθούν οι παθογένειες της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Η απάντηση στη πρώτη ερώτηση είναι πολύ απλή και κάθε δεξιός μπορεί να την αντιληφθεί αναλογιζόμενος τον έλεγχο που άσκησε η απελθούσα κυβέρνηση στα πανεπιστήμια τα προηγούμενα τεσσεράμισι χρόνια.

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να είναι ελεύθερη από κάθε έλεγχο, και φυσικά ο κρατικός έλεγχος μέσω της χρηματοδότησης αλλά και των διορισμών είναι πολύ ισχυρός! Αν μη τι άλλο η ύπαρξη μη κρατικών πανεπιστημίων θα επιτρέψει την ελεύθερη έρευνα, ανεξάρτητα από τις πολιτικές αλλαγές του τόπου μας. Το δεύτερο ερώτημα έχει μια πιο σύνθετη απάντηση η οποία όμως βασίζεται στους νομούς της αγοράς και του ανταγωνισμού. Εφόσον η χρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων θα είναι σε συνάρτηση με την προσέλευση φοιτητών, είναι φανερό ότι η ποιότητα των σπουδών θα είναι αυτή που θα καθορίζει το κέρδος του ιδρύματος. Επομένως ο ανταγωνισμός θα εξαναγκάσει, σε ένα βάθος χρόνου φυσικά, και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να βελτιώνονται αλλά και τα δημόσια να ξεπερνούν τις παθογένειες τους ώστε να προσελκύουν φοιτητές και να εξασφαλίζουν καλύτερη χρηματοδότηση.

Συμπερασματικά είναι ξεκάθαρο ότι η λύση αν και εύκολη να βρεθεί, είναι μακροχρόνια και δύσκολη στην πράξη, καθώς είναι βαθιά ριζωμένα τα προβλήματα. Όμως η αλλαγή πάντα είναι δύσκολη! Και αυτή η αλλαγή πρέπει να γίνει άμεσα απ’ τη νέα κυβέρνηση, αν θέλει να υλοποιήσει τις εξαγγελίες της για ανάπτυξη, γιατί ανάπτυξη χωρίς παιδεία και εκπαίδευση, δεν γίνεται. Αυτό είναι το στοίχημα που έχει αναλάβει η κυβέρνηση της πολιτικής αλλαγής!

 “Ἐκ Παιδείας ἄρξασθαι