Φίλιππος Νικολόπουλος: Οι πολίτες έχουν κουρασθεί από τις πολλές διαψεύσεις των προσδοκιών
Συνέντευξη του Καθηγητή Κοινωνιολογίας-Δικηγόρου στον Άρειο Πάγο-Λογοτέχνη και Γραμματέα της Κοσμητείας του Φ.Σ. «Παρνασσός» και Υπεύθυνο του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του κ. Φίλιππου Νικολόπουλου στον κ. Αλέξανδρο Κριτσίκη
Α.Κ.: Ξέρουμε κ. καθηγητά ότι τον τελευταίο καιρό ασχολείσθε αρκετά τον Φ.Σ. «Παρνασσός» ως Γραμματέας της Κοσμητείας του και υπεύθυνος του Ελεύθερου Πανεπιστημίου, όπως και με άλλες ακαδημαϊκές ενασχολήσεις, αλλά, παράλληλα, η πολιτική σας σκέψη παραμένει πάντα παρούσα και ενεργή, δεδομένου ότι είχατε από παλιά και πολιτική δραστηριότητα. Έτσι θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε πώς βλέπετε το πολιτικό τοπίο μετά τις τελευταίες εκλογές του Ιουνίου 2023;
Φ.Ν.: Πράγματι πολλοί διερωτώνται πώς έχει διαμορφωθεί το πολιτικό τοπίο μετά από τις τελευταίες εκλογές του Ιουνίου, στις οποίες η Ν.Δ. είχε πράγματι μια μεγάλη νίκη, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ συρρικνώθηκε πολύ, πράγμα που για αρκετούς αποτελούσε έκπληξη. Ωστόσο ας προσέξουμε πιο προσεκτικά τα δεδομένα: Στις τελευταίες εκλογές πολλοί ψήφισαν αρνητικά και προτίμησαν Ν.Δ., ακριβώς γιατί γι’ αυτούς ο ΣΥΡΙΖΑ έχει χάσει για διάφορους λόγους την αξιοπιστία του, ενώ και το ΠΑΣΟΚ δεν τους έπειθε (μη ξεχνούμε την υπογραφή του πρώτου μνημονίου από τον Γ. Παπανδρέου που υποτίθεται ότι το «έκανε για την πατρίδα») όσο αυτό θα ήθελε, ή θα περίμενε. Υπήρξε πολύ μεγάλη αποχή (φαινόμενο πολύ αρνητικό, που δείχνει ότι οι πολίτες σε σοβαρό ποσοστό δεν ενδιαφέρονται για τα δρώμενα του πολιτικού συστήματος (Π.Σ.) γιατί έχουν κουρασθεί από τις πολλές διαψεύσεις των προσδοκιών τους ή γιατί νομίζουν ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά μέσω εκλογών τις αποφάσεις του Π.Σ.). Αν ψήφιζαν αυτοί οι πολίτες ποιό κόμμα θα ψήφιζαν; Εγώ νομίζω ότι πολλοί από αυτούς ήταν αριστερής ή κεντροαριστερής κατεύθυνσης που έχουν απογοητευθεί από τα κόμματα αυτού του χώρου κι έτσι αδιαφορούν. Κάντε τις σχετικές αναγωγές και δείτε πόσοι στήριξαν τελικά τη Ν.Δ. και πόσοι τον Τσίπρα!
Α.Κ.: Ναι, αλλά το ΚΚΕ ανέβασε τα ποσοστά του. Κυρίως εννοείτε ότι υπήρξε απογοήτευση απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ;
Φ.Ν.: Το ΚΚΕ ενισχύθηκε γιατί αρκετοί απ’ την αριστερή πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ ή και άλλοι πολίτες που αναζητούν «αντιστάσεις» προς το σύστημα το ψήφισαν. Το φαινόμενο «ΣΥΡΙΖΑ» πράγματι πρέπει ν’ αναλυθεί προσεκτικά χωρίς προκαταλήψεις. Στην υπόθεση της μη κομμουνιστικής Αριστεράς έκανε όντως σοβαρή ζημιά. Ο κόσμος που ψήφισε αυτό το κόμμα έπαθε μεγάλη απογοήτευση. Ακριβώς γιατί ο Τσίπρας υποσχέθηκε εμφατικά πράγματα που δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει και το ερώτημα είναι αν τα υποσχόταν, ενώ ήξερε ότι ήταν συνειδητά ψεύδη και τα έλεγε απλώς για να κερδίσει ψηφοφόρους, ή δεν είχε ακριβώς επίγνωση των καταστάσεων και νόμιζε επιπόλαια ότι μπορούσε να εφαρμόσει μια νέα γραμμή απέναντι στα διευθυντήρια της Ευρωζώνης. Πάντως είτε το πρώτο συνέβαινε είτε το δεύτερο σαφώς έχει σοβαρή ευθύνη. Για να καταλάβουμε όμως σωστά την περίπτωση ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να λάβουμε υπόψη μας διάφορες παραμέτρους που σχετίζονται με την άνοδό του και τον τρόπο επιβολής του Τσίπρα και της ομάδας που τον περιέβαλλε. Το πράγμα έχει κάποιο βάθος.
Α.Κ.: Μπορείτε να μας αναλύσετε κάπως περισσότερο αυτό.
Φ.Ν.: Κοιτάχτε η συγκεκριμένη συγκυρία σαφώς ευνόησε αυτό το κόμμα, δεδομένου ότι τα δύο προηγούμενα κόμματα εξουσίας (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ) λόγω υπογραφής μνημονίων πολιτικά την περίοδο εκείνη είχαν χρεοκοπήσει. Ο κόσμος βρισκόταν σε μεγάλο αναβρασμό, ήθελε διέξοδο, κάπου να πιαστεί, να ελπίσει. Ο Α. Σαμαράς προς το τέλος της θητείας του προσπάθησε να αναστρέψει το κλίμα, αλλά ο «ξένος παράγοντας» δεν βοήθησε, λες και ήθελαν κάποιον άλλο να ρίξει ακόμη πιο πολύ «το πλοίο στα βράχια». Η Ανανεωτική Αριστερά, τότε, με τον Τσίπρα επικεφαλής υποσχέθηκε «σκίσιμο των μνημονίων»! Ο κόσμος νόμισε πεπλανημένα ότι βρήκε διέξοδο κι αγκάλιασε αυτό το κόμμα. Στην πραγματικότητα όμως το υπάρχον σύστημα βρήκε διέξοδο, ισορρόπησε και ψυχολογικά προκλήθηκε ένας κατευνασμός στον κόσμο. Έτσι πήγαμε στο τρίτο μνημόνιο πιο ισορροπημένα και χωρίς αντίδραση του κόσμου. Με τα προηγούμενα κόμματα δεν μπορούσε να υπογραφεί τρίτο μνημόνιο. Ο Τσίπρας «το έφερε μαλακά».
Το ερώτημα όμως είναι «Ποιά Αριστερά»; Το «πρώτη φορά Αριστερά» ήταν παραπλανητικό, απλή «πολιτική διαφήμιση» για να παρασυρθεί ο κόσμος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981 πήρε την εξουσία υποτίθεται κι αυτός ως «Αριστερά» και μάλιστα με πιο ριζοσπαστικά και μαρξιστικά κείμενα! Ο Τσίπρας, λοιπόν, πήρε την εξουσία στο κόμμα του κι αργότερα «κάποιοι άφησαν» να γίνει πρωθυπουργός ως «Αριστερός» ή κάποιο άλλο παιχνίδι παιζόταν; Μήπως μια «ελεγχόμενη – κατ’ όνομα – Αριστερά» την κατάλληλη στιγμή έπρεπε να παίξει το ρόλο της και τον έπαιξε; Ο κάθε πολίτης ας προβληματιστεί πάνω σε αυτό, όπως και να θυμηθεί αυτό που είπε ο Α. Αλαβάνος, όταν έβλεπε ότι «καπελώνεται» απ’ τον Τσίπρα (το 2009): «Τώρα καταλαβαίνω τι σημαίνει μηχανισμός». Κατά κάποιο τρόπο αποτέλεσε κάποια «παγίδα» για πολλούς αριστερούς ή και για άλλους πολίτες που ήθελαν να αναπνεύσουν ύστερα από την ασφυξία των μνημονιακών πολιτικών. Μετά υπέστησαν αυτό που κοινωνιολογικά λέμε «ματαίωση ελπίδων» (frustration) και απογοητευμένοι εστράφησαν στην απάθεια ή στη μη πολιτική συμμετοχή ή σε άλλα κόμματα.
Α.Κ.: Κ. Καθηγητά το όλο ζήτημα προσπαθείτε να το αναλύσετε σε βάθος.
Φ.Ν.: Φυσικά και ναι. Τα μνημόνια και (η οικονομική ασφυξία που θα επέφεραν) από κάποια κέντρα εξουσίας (δεν εννοώ μόνο της χώρας μας) είχαν από καιρό προβλεφθεί και συνεπώς μαζί με την χρεοκοπία των προηγουμένων κομμάτων έπρεπε να προβλεφθεί και το «πολιτικό αντίδοτο». Ο «νοών νοείτω».
Εξάλλου και ο ίδιος ο Τσίπρας κάποια στιγμή το είπε «Μπορείτε να με πείτε ψεύτη, αλλά όχι κλέφτη»! Ακριβώς. Ως «περιστασιακός νομέας» εξουσίας, όπως σωστά κάποτε είπε ο Κ. Σημίτης, έπαιξε το ρόλο του, και ο ξένος παράγοντας ικανοποιήθηκε (μη ξεχνάτε τις δεσμεύσεις του τρίτου μνημονίου και τον τρόπο που αντιμετώπισε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τα εθνικά θέματα). Από εκεί κι ύστερα ως πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μπορούσε να πείσει; Όχι, βέβαια.
Α.Κ.: Και τώρα;
Φ.Ν.: Κοιτάχτε με τον Αλέξη διαμορφώθηκε και μια ηγετική ομάδα που δύσκολα, μετά από αυτόν, μπορεί να αναστρέψει το κλίμα. Ο ίδιος δεν είχε αξιοκρατικά κριτήρια στις επιλογές του, αλλά προτιμούσε κυρίως πρόσωπα που τον βόλευαν ή του ενίσχυαν το αίσθημα της «ασφάλειας της καρέκλας του», όπως κοινώς λέγεται. Στο κόμμα μπήκαν μετά το 2009 πολλά καιροσκοπικά στοιχεία, καθώς έβλεπαν ότι λόγω συγκυρίας είχαν δυνατότητες να αναρριχηθούν. Ο Αλέξης το άφησε αυτό, νόμιζε ότι τον ευνοεί. Αυτό αλλοίωσε σοβαρά το κόμμα, τόσο ως προς τα πρόσωπα όσο και ως προς τη γραμμή του. Άνθρωποι σοβαροί απομακρύνθηκαν ή δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ. Λειτουργούσε με όρους «κατεστημένου» – όχι ανατροπή παλαιοκομματικών καταστάσεων, απλώς αλλαγή προσώπων -, αντίθετα από όσα διακήρυσσε αρχικά. Προσωπικά του είχα πει τον Μάιο του 2019 ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα χάσει και τις αυτοδιοικητικές και τις εθνικές εκλογές και φάνηκε να εκπλήσσεται. Δεν είχε σωστή πληροφόρηση; Δεν είχε επίγνωση που οδηγεί η πολιτική του; Δεν είχε τις ικανότητες ή τις δυνατότητες να αντισταθεί σε κέντρα εξουσίας που τον πίεζαν, άσχετα αν τον άφηναν να λέει όσα ψέμματα ήθελε γιατί τον βόλευαν; Του άρεσε να γεύεται απλώς την επιδερμική κυβερνητική εξουσία;
Μπορεί η απόφασή του να παραιτηθεί να ήταν έξυπνη και συνετή κίνηση. Ενδεχομένως αν παρέμενε να εφθείρετο ακόμη περισσότερο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και ο ΣΥΝ παλαιότερα, έχει αξιόλογα μέλη και στελέχη, αλλά ήταν καπελωμένα από τον Αλέξη και την ομάδα του και πιεζόντουσαν από διάφορα καιροσκοπικά στοιχεία. Στο μέλλον ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο, ενώ ο Αλέξης ως άτομο δεν νομίζω ότι πολιτικά θα χαθεί.
Α.Κ.: Όλα αυτά δεν ευνοούν τη ΝΔ και τον κ. Μητσοτάκη;
Φ.Ν.: Αρχικά ναι. Αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα μόνο από την πλευρά Μητσοτάκη ή της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά συνολικότερα από εθνική πευρά, από σκοπιά συνολικότερου συμφέροντος της χώρας μας. Συνδυασμοί τύπου «Τσίπρα-Βαρουφάκη» προκαλούν πλέον στους πολίτες μάλλον αποστροφή και προτιμούν σταθερότητα, έστω και χωρίς «υποσχόμενες μεγάλες ρήξεις». Εκτός αν ο «ΣΥΡΙΖΑ» αλλάξει τελείως το στίγμα του με νέα πρόσωπα και άλλες πιο μετριοπαθείς πολιτικές. Αλλά τότε ίσως έχουμε ένα άλλο κόμμα. Το άνοιγμα προς το κέντρο του Μητσοτάκη είναι σωστή επιλογή, αλλά πρέπει να λάβει υπόψη του ότι ένα μεγάλο μέρος των εκλογέων ψήφισαν κόμματα δεξιάς ακραίας – κατά πολλούς – εθνικοπατριωτικής κατεύθυνσης («Σπαρτιάτες», «Νίκη», «Ελληνική Λύση» κ.ά.), πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να προσέξει τα εθνικά θέματα και τον κόσμο των παραδοσιακών ελληνικών αξιών. Απ’ τα δεξιά του, λοιπόν, έχει ένα διαρκώς ενισχυμένο πολιτικό χώρο που τον αντιπολιτεύεται πάνω στη βάση εθνικών αξιών. Ακόμη Κέντρο παραδοσιακά σήμαινε και κοινωνική και οικονομική δημοκρατία (μη ξεχνάμε ότι ο πατέρας του ήταν σχεδόν υπαρχηγός της Ένωσης Κέντρου με πρόεδρο τον Γεώργιο Παπανδρέου). Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, ο κόσμος θα ήθελε από αυτόν στροφή προς μια πιο εθνική και κοινωνική πολιτική και όχι μια παράδοση άνευ ορίων στον νεοφιλελευθερισμό. Αυτή η στροφή θα ωφελούσε και αυτόν, αλλά και τη χώρα γενικώς. Ο κόσμος έχει κουρασθεί με τις μαξιμαλιστικές εξαγγελίες και περιμένει συγκεκριμένες κινήσεις (χωρίς μεγάλα λόγια) που να ευνοούν και να βελτιώνουν την καθημερινή του ζωή, το οικονομικό του επίπεδο και να του ικανοποιούν το αίσθημα της εθνικής περηφάνιας (πολιτικά και πολιτισμικά). Επίσης περιμένει σοβαρή βελτίωση της κρατικής λειτουργίας και ενίσχυση των κοινωνικών της κριτηρίων. Ο κόσμος – και δεν μιλάω μόνο για την Ελλάδα, πρέπει ν’ αντιλαμβανόμαστε και πώς διαμορφώνεται το πολιτικό τοπίο διεθνώς – δεν περιμένει πια τα «Μέγιστα» (έχει κουρασθεί από την ρητορική των μεγάλων υποσχέσεων και από τις εντυπωσιακές «πολιτικές διαφημίσεις») αλλά συγκεκριμένες βελτιωτικές κινήσεις.
Α.Κ.: Θίξατε πολλά ενδιαφέροντα θέματα κ. Καθηγητά και δεν μείνατε απλώς σε μια απλή ανάλυση της πολιτικής συγκυρίας. Προχωρήσατε σε περισσότερο βάθος. Θα έλεγα ότι προχωρήσατε και σε ένα είδος πολιτικοκοινωνιολογικής προσέγγισης, που πρέπει όντως να μας απασχολεί. Προσπαθήσατε να φύγετε πέρα απ’ το «φαίνεσθαι» των διαδικασιών και να αποκαλύψετε το ουσιαστικό περιεχόμενό τους. Θερμά σας ευχαριστούμε.