Δημογραφία του Ισλάμ και ισλαμικός φονταμενταλισμός

Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης

α ) Εισαγωγή

Ήδη από την εποχή της κολοσσιαίας τρομοκρατικής επίθεσης στην Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, αλλά και πολύ περισσότερο τα τελευταία χρόνια με αφορμή τον πόλεμο στην Συρία, την δράση του Daesh και πολύ περισσότερο μετά την έκρηξη του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος. Στον δημόσιο διάλογο τέθηκε το ζήτημα της σχέσης του Ισλάμ με την Ευρώπη και ευρύτερα τον δυτικό κόσμο και το αξιακό πλέγμα που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό και την ιστορική του πορεία.

Σ αυτόν τον διάλογο με τα υπαρξιακά χαρακτηριστικά που τον συνοδεύουν. Δύο είναι οι κυρίαρχες τάσεις. Η πρώτη που υποστηρίζει πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι ελεύθερες και ανοιχτές και έχουν την ικανότητα ενσωμάτωσης των ισλαμικών πληθυσμών και σε πλήρη αντιδιαστολή η δεύτερη που θεωρεί πως το Ισλάμ είναι ασύμβατο με τις ευρωπαϊκές αξίες.

Στις παρακάτω γραμμές πρόκειται να αναλυθεί το φαινόμενο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού με άξονα το δίπολο ελευθερία-ασφάλεια.

β) Τρομοκρατία και ισλαμικός φονταμενταλισμός

Είναι γεγονός πως η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 επανφέρερε τον εφιάλτη του ισλαμικού φονταμενταλισμού, αλλάζοντας για πάντα, τον κόσμο. Σηματοδότησε παράλληλα μία νέα εποχή για την πολιτική, την διπλωματία, την στρατηγική και την διεθνοπολιτική ανάλυση με αποτέλεσμα βασικές σταθερές των διεθνών σχέσεων να πάψουν να υπάρχουν.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τρομοκρατικές επιθέσεις σε δυτικές μητροπόλεις και κυρίως σε χώρους ου χαρακτηρίζουν τον δυτικό πολιτισμό, απόδειξαν πως οι ισλαμιστές στοχεύουν στην κατάλυση των ανοιχτών κοινωνιών, τον δυτικό τρόπο ζωής και τις ελευθερίες που τον διαφοροποίησαν από προνεωτερικές και αναλεύθερες κοινωνικής οργάνωσης.

Παράλληλα η δράση ισλαμιστικών οργανώσεων στην Αφρική όπως η Μπόκο Χαράμ και η Al Sabaab και η χειρότερη εκδοχή της αραβικής άνοιξης που μετατράπηκε σε ισλαμικό χειμώνα. Ο εμφύλιος πόλεμος στην Συρία που εκφυλίστηκε σε μία παρατεταμένη αναμέτρηση με πρωτόγονα χαρακτηριστικά άνοιξε τον δρόμο για το Daesh , μία οργάνωση μαζικής τρομοκρατίας που αποπειράθηκε να μετεξελιχθεί σε θεοκρατικό, δουλόκτητο, φεουδαλικό κράτος. Σύμφυτο με εκδοχές του οργανωμένου εγκλήματος όπως το δουλεμπόριο, το εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, το λαθρεμπόριο όπλων, καυσίμων και ναρκωτικών. Αλλά και φαινόμενα μαζικής εξόντωσης εντοπισμού ή αιχμαλωσίας πληθυσμών μετριοπαθών μουσουλμάνων και χριστιανών. Απόδειξαν πως οι τζιχαντιστές στοχεύουν στον σαλαφισμό δηλαδή στην επιβολή του τρόπου ζωής του προφήτη Μωάμεθ, ακριβώς στην εποχή που έζησε ο προφήτης Μωάμεθ. Επιδίωξη που βρίσκεται σε πλήρη αντιδιαστολή με το αξιακό πλέγμα της Ευρώπης.

γ) Δημογραφία του Ισλάμ και ισλαμικός φονταμενταλισμός

Στις μέρες μας ο μουσουλμανικός κόσμος βρίσκεται σε πλήρη δημογραφική ανάπτυξη καθώς κάθε γυναίκα συνεχίζει να φέρνει στον κόσμο περισσότερα από τέσσερα παιδιά.

Ταυτόχρονα η υποχώρηση της θνησιμότητας οδήγησε σε ετήσια αύξηση του πληθυσμού στις μουσουλμανικές χώρες από 1% έως 3,5%.

Αυτός ο ρυθμός δημογραφικής αύξησης οδηγεί στον διπλασιασμό του πληθυσμού στην διάρκεια μιας γενιάς.

Χαρακτηριστικό είναι πως αν η δημογραφική άνθηση του Ισλάμ συνεχιστεί οι Μουσουλμάνοι μέχρι τα μέσα του αιώνα θα αποτελούν το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού.

Οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης του Ισλάμ έχουν προκαλέσει ανατροπή ισορροπιών στο εσωτερικό κρατών στα οποία υπάρχουν μουσουλμανικές κοινότητες όπως η Βοσνία, το Κοσυφοπέδιο και ο Λίβανος. Παράλληλα η δημογραφική έκρηξη του Ισλάμ προκαλεί ευρύτερη γεωπολιτική αστάθεια. Χαρακτηριστική η περίπτωση των Αζέρων που αυξάνονται με τριπλάσιο ρυθμό απ ό,τι οι Χριστιανοί Αρμένιοι με τους οποίους πριν λίγους μήνες οδηγήθηκαν σε πόλεμο, για το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η νέα διένεξη που εξελίσσεται στις μέρες μας ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστινίους έχει σαφώς και δημογραφική διάσταση και δεν περιορίζεται στις παραδοσιακές συγκρούσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και τα αυτόνομα Παλαιστιανιακά εδάφη. Αντίθετα αυτή την φορά αγγίζει και το ίδιο το κράτος του Ισραήλ όπου οι Εβραίοι ανησυχούν για την ραγδαία αύξηση του αραβικού πληθυσμού στα εδάφη που κατέλαβαν μετά τους αραβοϊσραηλινούς πολέμους αλλά και στο ίδιο το ιστορικό Ισραήλ που αν συνεχιστεί οι Αραβικοί πληθυσμοί θα έχουν υποσκελίσει πληθυσμιακά τους Εβραίους αποτελώντας τα 3/5 του πληθυσμού.

Αξίζει να σημειωθεί πως την δεκαετία του 1950 η Ελλάδα είχε πληθυσμό 7 εκατομμύρια και η Τουρκία 21. Σήμερα η αναλογία έχει ανατραπεί με την Ελλάδα των 11 εκατομμυρίων να προσπαθεί να αναχαιτίσει την Τουρκία των 86 εκατομμυρίων.

Η δημογραφική μεταβολή έχει σαφείς επιπτώσεις και στην μετανάστευση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πως το 1971 οι πέντε μεσογειακές χώρες της Αφρικής ( Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτος) είχαν αθροιστικά 70 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ οι μεσογειακές χώρες της Ευρώπης ( Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Μάλτα, Ελλάδα, Κύπρος) 158 εκατομμύρια. Το 2050 τα κράτη της ζώνης του Μαγκρεμπ που μαζί με τις εμπόλεμες χώρες ( Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Πακιστάν) αποτελούν και τις κυριότερες χώρες προέλευσης μουσουλμάνων μεταναστών θα έχουν πληθυσμό 240 εκατομμύρια κατοίκους ενώ οι ευρωμεσογειακές χώρε 155 εκατομμύρια.

Είναι δεδομένο πως σε όσες περιοχές του πλανήτη η ηλικιακή ομάδα 18-24 ξεπερνά το 25% παρατηρούνται εξεγέρσεις με πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις την ιρανική επανάσταση του 1979 και πιο πρόσφατα τις διαδοχικές εξεγέρσεις της αραβικής άνοιξης.

Όσο οι πιο πολυάριθμες γενιές νέων θα εισέρχονται στην αγορά εργασίας μουσουλμανικών χωρών η ανεργία και η φτώχεια θα κλιμακώνονται. Με εξαίρεση τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του περσικού κόλπου οι μουσουλμανικές χώρες παραμένουν υπανάπτυκτες και οι περισσότεροι από τους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας θα μείνουν άνεργοι ή θα εργαστούν με ελάχιστες αμοιβές. Επομένως μοναδική διέξοδος που απομένει είναι η μετανάστευση. Επιπρόσθετα η δημογραφική αύξηση είναι μεγαλύτερη από την οικονομική ανάπτυξη με αποτέλεσμα την περεταίρω πτώση του βιοτικού επιπέδου και τις φτωχές χώρες να γίνονται ακόμα φτωχότερες. Με αποτέλεσμα οι συνθήκες που διαμορφώνονται να δημιουργούν ευρύτατους χώρους για την εμφάνιση τρομοκρατικών οργανώσεων και την στρατολόγηση τρομοκρατών.

Αυτό το ολοένα αυξανόμενο πλήθος μορφωμένων αλλά δίχως προοπτική νέων ανθρώπων αποτελεί την εστία εμφάνισης της ισλαμικής αναβίωσης. Δηλαδή της στροφής προς την ισλαμική ταυτότητα που παρατηρείται στις χώρες του Ισλάμ ήδη από την δεκαετία του 1970.

Αναμφίβολα η πιο ακραία εκδοχή αυτής της αναβίωσης αποτελεί ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, μία θεωρία αντινεωτερισμού, απολύτως εχθρική απέναντι στην εκκοσμίκευση και τον υλισμό των ανοιχτών κοινωνικών της δύσης. Σ αυτό το σαφώς προνεωτερικό περιβάλλον εκκολάπτεται ο νέος ιερός πόλεμος ανάμεσα στο Ισλάμ και την Δύση.

δ) Ευρώπη και Ισλάμ

Ήδη πριν την έκρηξη των μεταναστευτικών ρευμάτων που προκάλεσε ο πόλεμος στην Συρία στην Ευρώπη υπήρχαν μεγάλες κοινότητες μουσουλμάνων. Η μεγαλύτερη και πιο δυναμική κοινότητα μουσουλμάνων βρίσκεται στην Γαλλία και αριθμεί τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους περίπου το 7% του συνολικού πληθυσμού της χώρας με κύριο χώρο δημογραφικής συγκέντρωσης τα προάστια του Παρισιού.

Ακολουθεί η Γερμανία με τρία εκατομμύρια μουσουλμάνους ανάμεσα τους δύο εκατομμύρια Τούρκων και τρίτο το Ηνωμένο Βασίλειο με ένα εκατομμύριο πιστούς του Ισλάμ.

Παράλληλα στις περισσότερες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις υπάρχουν μουσουλμανικά γκέτο όπου στην πράξη απαγορεύεται η εγκατάσταση ακόμα και η διέλευση μη μουσουλμάνων.

Πολλοί στην μαζική εγκατάσταση Μουσουλμάνων στην Ευρώπη διαβλέπουν τον κίνδυνο ισλαμοποίησης της ηπείρου μέσω της μετανάστευσης που αποτελεί ένα ιδιαίτερο φαινόμενο στην ιστορία και την νοοτροπία των Ισλαμιστών. Καθώς η επέκταση αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό της θρησκείας που καθιερώθηκε από τον προφήτη. Πολύ συχνά στην ιστορία <<πιστοί>> μετακινούνται σε περιοχές << απίστων>> ακολουθώντας τα λόγια του Μωάμεθ << Όπου εγκατασταθούν πιστοί εκεί βρίσκεται και η πατρίδα τους.

Οι ίδιοι κύκλοι θεωρούν πως στο φαινόμενο της μαζικής μετανάστευσης υπάρχει μία κρυφή ατζέντα που θα αναδυθεί στο μέλλον και αυτή είναι η σταδιακή ισλαμοποίηση της Ευρώπης και αυτό θα συμβεί όταν θα δημιουργηθεί η κρίσιμη μάζα του 30% του πληθυσμού των χωρών που τις φιλοξενούν. Σ αυτή την κομβική ιστορική συγκυρία πρόκειται να αυξηθεί η πίεση των μουσουλμάνων ώστε αυτοί να επιδιώξουν να μολύνουν την συμπεριφορά του περιγύρου τους ώστε αυτοί να μην << μολύνουν>> το Ισλάμ με τις συμπεριφορές τους εξέλιξη που θα καταργήσει πλήρως ατομικά δικαιώματα και δημοκρατικές ελευθερίες που χαρακτηρίζουν τις ανοιχτές κοινωνίες της Ευρώπης.

Παράλληλα υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν πως πέρα από ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων το μεταναστευτικό έχει και άλλες οπτικές που αγγίζουν την απασχόληση, την παραβατικότητα καθώς στο πλήθος των νέων ειδικά μεταναστών καταγράφονται φαινόμενα εγκληματικότητας με πιο πρόσφατο το παράδειγμα της δολοφονίας γαλλίδας αστυνομικού , την εθνική φυσιογνωμία των κρατών της Ευρώπης αλλά και την υπερσυγκέντρωση πληθυσμών σε συγκεκριμένους χώρους που έχει επικίνδυνες διαστάσεις ειδικά εν μέσω πανδημίας.

Οι ίδιοι κύκλοι προσθέτουν οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις του ζητήματος με πρώτη και κύρια εκείνη του ασφαλιστικού καθώς τα ευρωπαϊκά ασφαλιστικά συστήματα δεν μπορεί να συνεχίσουν να επιβαρύνονται από ανθρώπους που δεν συμμετέχουν στην χρηματοδότηση τους.

Σύμφωνα με αυτούς τους κύκλους η κοινωνική δυναμική πρόκειται να ωθήσει τα ευρωπαϊκά κράτη στην λήψη ακόμα περισσότερων περιοριστικών μέτρων. Άλλωστε η αύξηση της ανεργίας και ο κίνδυνος εισόδου τρομοκρατών στην γηραιά ήπειρο, αυξάνει τις φωνές για την δημιουργία της Ευρώπης-φρουρίου αλλά και άλλους που υποστηρίζουν το τέλος της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης και την συγκρότηση ενός θεσμικού πλαισίου οργανωμένης μετανάστευσης με ανθρώπους δίχως ποινικό παρελθόν που θα παρέχουν εργασία απαραίτητη για την ανάπτυξη της οικονομίας.

Αυτή η εκδοχή μετανάστευσης ειδικά για τους συντηρητικούς αυξάνει τον παραγόμενο πλούτο, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, λειτουργεί πολλαπλασιαστικά για την οικονομία και διατηρεί συνθήκες ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχυροποιώντας παράλληλα την ευρωπαϊκή οικονομία στον διεθνή οικονομικό ανταγωνισμό.

Στο πολιτικό και πολιτισμικό διακύβευμα η οργανωμένη μετανάστευση οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα παραμείνουν ανοιχτές διατηρώντας τον φιλελεύθερο χαρακτήρα τους.

Βασική προϋπόθεση για όλα αυτά είναι οι μετανάστες να σεβαστούν τις θεμελιώδες αρχές και το αξιακό πλέγμα των ευρωπαϊκών κοινωνιών, όπως την ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα των σεξουαλικών μειονοτήτων την θρησκευτική και κοινωνική ποικιλομορφία, τον πολιτικό πολιτισμό της ανεκτικότητας και το δικαίωμα στην αφομοίωση όσων προσώπων το επιθυμούν.

Σχεδόν σε πλήρη αντιδιαστολή μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, στις οποίες η εθνική καταγωγή δεν προσδιορίζει την ταυτότητα του κράτους η διαφορετικότητα των μεταναστών είναι αποδεκτή. Τα κράτη αυτά δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στις δημοκρατικές αξίες και όχι στην εθνικότητα και γι αυτό εφαρμόζουν την αρχή του εδάφους για την χορήγηση υπηκοότητας. Σύμφωνα με αυτήν ένα άτομο αποκτά αυτόματα την υπηκοότητα του κράτους εφόσον γεννηθεί στο έδαφος του.

ε) Η αδυναμία της Ευρώπης

Είναι γεγονός πως η Ευρώπη και ευρύτερα ο δυτικός κόσμος εμφανίζουν μία θεμελιώδη αδυναμία καθώς αδυνατούν να προωθήσουν το μοντέλο της φιλελεύθερης Δημοκρατίας και το αξιακό πλέγμα που το συνθέτει τόσο στους μετανάστες που μαζικά εισέρχονται στα εδάφη τους όσο και στις χώρες του τρίτου κόσμου.

Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα αυτά τα ιδιαίτερα προγράμματα εκσυγχρονισμού δεν κατόρθωσαν να παράξουν τα αναμενόμενα πολιτικά, πολιτισμικά και κοινωνικά αποτελέσματα αποτυγχάνοντας να αποτελέσουν καταλύτες βαθύτερων κοινωνικών διεργασιών. Αποδεικνύοντας πως οι μηχανισμοί και οι διαδικασίες που εδραίωσαν την Δημοκρατία στην δύση δεν είναι εύκολο να είναι λειτουργικοί σε κοινωνίες που έχουν διαφορετικούς πολιτισμικούς προσπανατολισμούς.

στ) Η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ρευμάτων

Ειδικά τα τελευταία χρόνια το μεταναστευτικό ζήτημα εργαλειοποιήθηκε από κράτη και κυβερνήσεις, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα εκείνο της ισλαμιστικής Τουρκίας του Ερντογάν που εγκλώβισε στο έδαφος της πλήθος προσφύγων και μεταναστών και τους χρησιμοποιεί ως μοχλό εκβιασμού απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποκομίσει, πολιτικά, οικονομικά ακόμα και εδαφικά οφέλη.

Σίγουρα όχι τυχαία η τουρκική κίνηση στον Εβρο εκδηλώθηκε μία μέρα μετά την ανακοίνωση του πρώτου κρούσματος Covid-19 στην Ελλάδα.

Είναι προφανές πως η ταυτόχρονη και ανεξέλεγκτη διέλευση 120.000 ανθρώπων από την Τουρκία στην Ελλάδα θα οδηγούσε σε κατάρρευση το σύνολο των ελληνικών κρατικών δομών και υπηρεσιών επιταχύνοντας την διασπορά της πανδημίας και προκαλώντας μία μείζονα ανθρωπιστική κρίση στην χώρα με απροσδιόριστο αριθμό θυμάτων και απρόβλεπτες συνέπειες.

ζ) Κοινότητες μουσουλμάνων στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα αυτή την στιγμή και με βάση την συνθήκη της Λοζάνης υπάρχουν οχτώ διαφορετικές μουσουλμανικές κοινότητες στην Ελλάδα, Πομάκοι, Αιγυπτιογαινείς, Τσιγγάνοι κτλπ που ζουν κυρίως στις περιοχές της Ξάνθης και της Κομοτηνής.

Στο παρελθόν στην Ελλάδα υπήρχε και η μουσουλμανική κοινότητα των Τσάμηδων στην Ηπειρο που μετά την λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου επέλεξε την έξοδο από την χώρα και την εγκατάσταση στην γειτονική Αλβανία.

Σήμερα όμως στην Ελλάδα έχει συρρεύσει πλήθος μουσουλμάνων προσφύγων και μεταναστών που ο αριθμός τους είναι αδύνατον να προσδιοριστεί με ακρίβεια και συνθέτουν ένα πολύχρωμο εθνικό αλλά και θρησκευτικό μωσαυκό καθώς ακόμα και στην θρησκευτική διάσταση του Ισλάμ έχουν διαμορφωθεί πολλές ετερότητες.

η) Συμπεράσματα

Μετά την λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου η τρομοκρατία στις δυτικές δημοκρατίες, άλλαζε πολύ συχνά πρόσωπο. Από κινήματα εθνικοαπελευθερωτικού χαρακτήρα ενάντια στις αποικιοκρατικές δυνάμεις, πέρασαν στην μαρξιστική τρομοκρατία της υπαίθρου αλλά και του αστικού αντάρτικου, για να φτάσουμε στο σήμερα και την σύγχρονη τρομοκρατία του ισλαμικού φονταμενταλισμού ή κατά άλλους την επεκτατική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ.

Ο φονταμενταλισμός και η τρομοκρατία αναπτύσσονται σε δημοκρατικές χώρες αλλά και χώρες με απολυταρχικά καθεστώτα. Είναι γεγονός πως τα φιλελεύθερα κράτη συναντούν σημαντικές δυσκολίες τόσο στην ενσωμάτωση μουσουλμάνων μεταναστών όσο και στην αναχαίτιση της τρομοκρατίας και του φαινομένου του φονταμενταλισμού.

Σύμφωνα με τον C. Hill η αδυναμία των μεγάλων δυνάμεων να αντιμετωπίσουν τον φονταμενταλισμό οφείλεται στα πρωταρχικά διλήμματα και στα δευτερεύοντα διλλήματα που εμπεριέχουν προβλήματα σχετικά με την χρήση βίας και τα όρια της, τις αντιδράσεις των κοινωνιών και τα περιθώρια διακρατικής συνεργασίας.