Δικαίωμα του συνέρχεσθαι με απαγόρευση κυκλοφορίας;
Γράφει ο Αντώνης Μιχελόγγονας, Δικηγόρος
Μεγάλος σάλος έχει ξεσπάσει τις τελευταίες ώρες με αφορμή την απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας για καθολική απαγόρευση των συναθροίσεων σε όλη την επικράτεια. Είναι μια απόφαση που εκδόθηκε προφανώς σε συνέχεια της εκπεφρασμένης κυβερνητικής επιλογής να μην επιτραπεί ουδεμία δημόσια εκδήλωση (πορεία, συγκέντρωση, διαμαρτυρία κοκ) για την επέτειο του Πολυτεχνείου, στο πνεύμα των συνολικών περιορισμών λόγω της πανδημίας.
Ένα από τα αγαπημένα επιχειρήματα όσων επιτίθενται στην απόφαση αυτή του Αρχηγού της ΕΛ.ΑΣ είναι ότι έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 11 του Συντάγματος, που αφενός κατοχυρώνει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι των Ελλήνων πολιτών, αφετέρου ορίζει και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες αυτό μπορεί να περιορίζεται από την Πολιτεία.
Και οι δύο πλευρές έχουν τα επιχειρήματά τους υπέρ της συμφωνίας ή μη της απόφασης με το Σύνταγμα. Δε θα ασχοληθώ περαιτέρω καθότι, όπως καλά γνωρίζουν οι ενασχολούμενοι με τα του Συντάγματος, οι συζητήσεις αυτές συνήθως δεν καταλήγουν πουθενά. Αντί για αυτό, θα εστιάσω σε ένα διαφορετικό ζήτημα, λογικής και όχι αμιγώς νομικής φύσεως.
Όπως γνωρίζουμε όλοι καλά, εδώ και αρκετές ημέρες η χώρα βρίσκεται ξανά σε καθεστώς απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Κατά το κοινώς αγγλιστί λεγόμενο, βρισκόμαστε σε lock down. Τι σημαίνει αυτό; Από νομικής άποψης σημαίνει ότι το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία, που κατοχυρώνεται εμμέσως από το άρθρο 5 του Συντάγματος, έχει περιοριστεί για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, όπως ρητά προβλέπεται στην ερμηνευτική δήλωση της ίδιας διάταξης. Από πρακτικής άποψης, σημαίνει ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία εκτός της οικίας του καθενός, με εξαίρεση τις περιοριστικά αναφερόμενες στη σχετική διάταξη περιπτώσεις.
Με απλά λόγια, απαγορεύεται να βγαίνεις από το σπίτι σου εκτός αν μπορείς να επικαλεστείς κάποιο λόγο από αυτούς που αναφέρει ο νόμος, και να το αποδείξεις με έναν από τους προβλεπόμενους τρόπους. Τέτοιες εξαιρέσεις είναι η εργασία, η επίσκεψη σε ιατρό, η αγορά ειδών πρώτης ανάγκης, η παροχή βοήθειας σε πρόσωπο που έχει ανάγκη, η μετάβαση σε δημόσια υπηρεσία κοκ. Στις εξαιρέσεις αυτές ουδέποτε περιλήφθηκε έξοδος προκειμένου να συμμετάσχεις σε συνάθροιση ή συγκέντρωση ή οποιαδήποτε άλλη δημόσια εκδήλωση. Και ούτε θα μπορούσε, γιατί η απαγόρευση κυκλοφορίας σκοπό δεν είχε την αποτροπή της μεμονωμένης μετακίνησης, αλλά ακριβώς το συγχρωτισμό σε εξωτερικούς χώρους, που ενείχε κίνδυνο μετάδοσης του ιού.
Όπως επίσης είναι γνωστό, τόσο η απαγόρευση κυκλοφορίας που επιβλήθηκε για το μήνα Νοέμβριο και διανύουμε τώρα, όσο και η απαγόρευση που διήρκεσε όλη την άνοιξη, ουδέποτε αντιμετώπισαν ζητήματα αντισυνταγματικότητας. Δεν ηγέρθησαν δηλαδή φωνές εναντίον τους με επιχείρημα κάποια αντίθεσή τους με συνταγματική διάταξη, πλην ελαχίστων περιπτώσεων που αντιμετωπίστηκαν ως γραφικές. Και ακόμα περισσότερο, δεν ηγέρθη ζήτημα αντισυνταγματικότητας της απαγόρευσης κυκλοφορίας από αυτούς που επιχειρηματολογούν σήμερα υπέρ της αντισυνταγματικότητας της απαγόρευσης των συναθροίσεων (κόμματα της Αριστεράς, διακεκριμένοι συνταγματολόγοι, συνδικαλιστικές ενώσεις κοκ).
Τίθεται λοιπόν το εξής λογικό, αλλά εν μέρει και νομικό, ζήτημα: Από τη στιγμή που στην απαγόρευση κυκλοφορίας που ήδη διανύουμε απαγορεύεται η μετακίνηση εκτός από τους περιοριστικά αναφερόμενους λόγους, στους οποίους δεν περιλαμβάνεται η συνάθροιση, αυτομάτως δεν απαγορεύεται και η συνάθροιση; Εφόσον δηλαδή απαγορεύεται να βγεις από το σπίτι για άλλο λόγο από εργασία, αγορά ειδών πρώτης ανάγκης κοκ, δεδομένο δεν είναι ότι δε μπορείς να βγεις για να συμμετάσχεις σε συνάθροιση; Εν ολίγοις, στην απαγόρευση κυκλοφορίας, εκ των πραγμάτων δε συμπεριλαμβάνεται και η απαγόρευση συναθροίσεων;
Να το πούμε με απλά λόγια. Απαγόρευση κυκλοφορίας σημαίνει θεωρητικά ότι αν υπάρχει μια αστυνομική μονάδα σε κάθε γειτονιά, δύναται να ελέγχει κάθε κάτοικο που εξέρχεται της οικίας του και να του επιβάλει πρόστιμο αν δε συντρέχει κάποια από τις εξαιρέσεις επιτρεπτής μετακίνησης. Έστω ότι δεν έβγαινε η Απόφαση του Αρχηγού ΕΛ.ΑΣ για απαγόρευση συναθροίσεων. Υπήρχε νόμιμος τρόπος να μεταβεί κάποιος σε αυτή; Ποιο sms θα έστελνε, ή ποια βεβαίωση θα προσκόμιζε; Κανένας εκ των λόγων εξαίρεσης από την απαγόρευση μετακίνησης δε δύναται να περιλαμβάνει και αυτό. Πως γίνεται συνεπώς να επιτρέπονται οι συναθροίσεις, από τη στιγμή που δεν υπάρχει τρόπος να μεταβείς σε αυτές;
Προφανώς όσοι εξεγείρονται κατά της απαγόρευσης συνάθροισης, υπονοούν ότι αν δεν απαγορευόταν κάποιος τρόπος θα βρισκόταν για να συμμετάσχουν όσοι θέλουν. Λογικά με αποστολή ενός 6 για ατομική άσκηση. Η πρακτική αυτή όμως θα ήταν αντίθετη με την απαγόρευση της κυκλοφορίας ακόμα κι αν δεν είχε μεσολαβήσει η Απόφαση του Αρχηγού ΕΛ.ΑΣ. Εν ολίγοις, κανονικά η Απόφαση του Αρχηγού ήταν περιττή, γιατί η ίδια η ισχύουσα απαγόρευση κυκλοφορίας κατά κάποιον τρόπο την εμπεριέχει. Ο μόνος λόγος που εκδόθηκε ήταν ακριβώς η εκπεφρασμένη πρόθεση πολλών να παραβιάσουν μαζικά την απαγόρευση κυκλοφορίας εκείνη την ημέρα. Ακόμα όμως κι αν δεν είχε εκδοθεί, και πάλι η συνάθροιση θα ήταν παράνομη, όπως και η μετακίνηση πολιτών για συμμετοχή σε αυτή.
Το ζήτημα λοιπόν που τίθεται είναι πώς γίνεται τα ίδια κόμματα και οι ίδιοι φορείς που ουδέποτε έχουν εκφραστεί κατά της απαγόρευσης κυκλοφορίας να εξεγέρθηκαν τώρα με την απαγόρευση των συναθροίσεων, εφόσον η ίδια η απαγόρευση κυκλοφορίας, αν τουλάχιστον εφαρμόζεται, εμπεριέχει την απαγόρευση των συναθροίσεων. Εφόσον δηλαδή η απαγόρευση των συναθροίσεων είναι κατά κάποιους αντισυνταγματική, δε θα έπρεπε να θεωρείται αντισυνταγματική και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, που εκ των πραγμάτων την εμπεριέχει;
Είναι περισσότερο από προφανές ότι το ζήτημα εδώ ουδέποτε ήταν συνταγματικό. Εξ’ ου και δεν υπάρχει οποιοσδήποτε λόγος να ασχοληθούμε με τη συνταγματική πλευρά. Το ζήτημα είναι εξαρχής ότι εμπλέκεται στα γεγονότα ο εορτασμός του Πολυτεχνείου. Ας αποφασίσουν συνεπώς οι διάφοροι κύκλοι, νομικοί και μη, στη ζυγαριά μεταξύ Πολυτεχνείου και δημόσιας υγείας τι βαραίνει περισσότερο.
