Αριστερή πολιτική διαχείρισης συγγραμμάτων

Γράφει ο Αντώνιος Μιχελόγγονας, Νομικός

Δεν πέρασε μεγάλο χρονικό διάστημα που η Πρώτη Φορά Αριστερά κυβέρνηση προχώρησε  πανηγυρικά στην καθιέρωση παροχής δωρεάν συγγραμμάτων για τους φοιτητές που σπουδάζουν σε δεύτερη σχολή μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων. Η ρύθμιση  έγινε αποδεκτή από την ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα ως μια σωστή κίνηση στην κατεύθυνση ισότητας των φοιτητών. Για την καλύτερη εξυπηρέτηση του συνταγματικού δικαιώματος πρόσβασης και συμμετοχής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Χθες ανακοινώθηκε επισήμως πως η παροχή δωρεάν συγγραμμάτων για το παρόν ακαδημαϊκό εξάμηνο αναστέλλεται. Για όλους τους φοιτητές. Ο λόγος; Το Υπουργείο Παιδείας ακόμα δεν έχει εξοφλήσει τους εκδοτικούς οίκους για τα συγγράμματα του εαρινού εξαμήνου 2015-2016! Και προφανώς όσων ακολούθησαν.

Εν ολίγοις την ίδια περίοδο που το Υπουργείο δεν πλήρωνε τις οφειλές του στους εκδοτικούς οίκους για βιβλία που ήδη διανέμονταν ψήφιζε μελλοντική αύξηση των δαπανών του!! Αυτών που ήδη δε μπορούσε να καταβάλλει με συνέπεια.

Η κίνηση αυτή του Υπουργείου ήταν απόλυτα αντιπροσωπευτική της αριστερής ιδεολογίας. Προχώρησε σε μια παροχή χωρίς να υπολογίσει αν μπορούσε να ανταποκριθεί οικονομικά. Αρκεί που τη θεωρούσε σωστή και κοινωνικά δίκαιη. Τα συγγράμματα μπορεί να είναι δωρεάν για τους φοιτητές, για να παρέχονται όμως δωρεάν πληρώνει κάποιος άλλος. Η έννοια του τσάμπα δεν υπάρχει όταν μιλάμε για οικονομικά αγαθά. Πάντα κάποιος πληρώνει. Δεν ξέρω κατά πόσον στο Υπουργείο έλαβαν υπόψη έστω κι ελάχιστα τα οικονομικά μεγέθη, και αν είχαν υπολογίσει την κάλυψη της επιπλέον δαπάνης με κάποιο τρόπο, αποδείχθηκε όμως εκ των πραγμάτων ότι όχι μόνο δε μπορούσαν να πληρώσουν συγγράμματα για τους φοιτητές δεύτερης σχολής, αλλά ούτε για τους φοιτητές πρώτης!

Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι η παροχή δωρεάν συγγραμμάτων για τους κατακτήριους φοιτητές είναι ο λόγος που ανεστάλη φέτος η δωρεάν παροχή. Το κατά πόσον ήταν ή όχι σωστό μέτρο είναι άμεσα συνυφασμένο με την ορθότητα ή μη της παροχής δωρεάν συγγραμμάτων γενικώς. Το ζήτημα αυτό, αν πρέπει να παρέχονται συγγράμματα, σε ποια μορφή, αν πρέπει να έχει συμμετοχή ο φοιτητής στο κόστος, αν πρέπει να υπάρχει δυνατότητα επιλογής συγγράμματος κοκ είναι τεράστιο και με μεγάλες προεκτάσεις. Δεν είναι σκόπιμο να αναλυθεί εδώ.

Εν πάση περιπτώσει αν θεωρηθεί η δωρεάν παροχή συγγραμμάτων ορθή επί της αρχής το ζήτημα κατά πόσον αυτή πρέπει να αφορά όλους τους φοιτητές γίνεται πλέον οικονομικό. Ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Ανάλογα με τα κονδύλια που μπορούν να διατεθούν ορίζεται ποιοι δικαιούνται την παροχή. Αν μπορούν να διατεθούν αρκετά για την ικανοποίηση όλων των φοιτητών θα ικανοποιηθούν όλοι. Αν όχι το επόμενο ζήτημα είναι βάσει ποιων κριτηρίων καθορίζονται οι δικαιούχοι. Εισόδημα, επιδόσεις, στάδιο σπουδών; Είναι δουλειά του παρέχοντος να καθορίσει ποιο κριτήριο είναι το καλύτερο, ποια ομάδα πρέπει να στηριχθεί. Ποτέ όμως δε θεσπιζεις μια παροχή που δε μπορείς να καλύψεις οικονομικά. Όσο κοινωνικά δίκαιη ή αυτονόητη και να θεωρείται από τη στιγμή που δε μπορείς να την πληρώσεις δεν έχεις καταφέρει τίποτα. Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος.

Συνεπώς είτε θεωρήσουμε σωστή την επέκταση των δωρεάν συγγραμμάτων στους φοιτητές δεύτερης σχολής είτε τη θεωρήσουμε λάθος δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Γιατί; Γιατί υπάρχει ο παράγοντας της οικονομικής αδυναμίας. Και χωρίς κονδύλια δεν έχει συγγράμματα.

Για την αναστολή της παροχής δεν ευθύνονται οι φοιτητές δεύτερης σχολής. Το κόστος δεν αυξήθηκε τόσο. Ευθύνεται η κυβέρνηση που στην προσπάθεια να συμβιβάσει τους μνημονιακούς στόχους του προϋπολογισμού με την «κοινωνική πολιτική» αυξάνει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους με γεωμετρικό ρυθμό και δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του. Το ζήτημα με τους φοιτητές δεύτερης σχολής είναι απλά ενδεικτικό της αριστερής νοοτροπίας των κυβερνώντων. Του αθάνατου «Αν η πραγματικότητα διαφωνεί μαζί μου τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα».

Η αλήθεια είναι πως δεν πιστεύω πως η διανομή συγγραμμάτων θα σταματήσει όντως. Το κοινωνικό και πολιτικό κόστος από κάτι τέτοιο θα ήταν τεράστιο, και η κυβέρνηση δεν πρόκειται να το πληρώσει. Το πιθανότερο είναι πως οι εκδοτικοί οίκοι απλά απασφάλισαν και έπαιξαν το μεγάλο τους χαρτί για να πετύχουν την εξόφληση των χρεών τους Υπουργείου. Με την κίνηση αυτή πολλαπλασίασαν την πίεση προς την κυβέρνηση, που ήδη δήλωσε ότι θα επιταχύνει την αποπληρωμή των οφειλών. Το πιθανότερο είναι απλά να καθυστερήσει η δωρεάν διανομή για μικρό χρονικό διάστημα.

Παρ’ όλα αυτά έστω και το σύντομο αυτό διάστημα χωρίς συγγράμματα, και η αναστάτωση που το συνόδεψε, πρέπει να γίνουν αφορμή τόσο για να εκτιμήσουν οι φοιτητές τις παροχές που είχαν  (και έχουν;) όσο και να εντοπιστούν αδυναμίες του συστήματος και να διορθωθούν. Όπως η μεγάλη εξάρτηση από τα συγγράμματα και τους εκδοτικούς οίκους, η ανυπαρξία εναλλακτικού τρόπου μελέτης, το υψηλό κόστος των συγγραμμάτων λόγω μονοπωλιακής θέσης των εκδοτών, και άλλα που σταδιακά θα αναδειχθούν.

Η αναστολή της διανομής είναι μια προσωρινή κατάσταση. Τα προβλήματα θα μείνουν μόνιμα;