Αισώπεια γλώσσα, και τέχνη άμα λάχει
Γράφει ο Ιάσων Χατζηγεωργίου
Ως δικτατορία ορίζεται το πολίτευμα κατά το οποίο οι εξουσίες ασκούνται σε απόλυτο βαθμό από ένα άτομο ή ομάδα ατόμων, χωρίς αυτός/οι να περιορίζονται από κάποιας μορφής νόμους και πολιτικούς παράγοντες. Ανά τους αιώνες υπήρξαν αναρίθμητες δικτατορίες σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Για την ακρίβεια αρκετές ακόμη υφίστανται και τις αγνοούμε επιδεικτικά σε καθημερινή βάση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξεχωρίσουμε το πότε μια εξουσία ή ομάδα ανθρώπων ανάμεσά μας σκέφτεται και δρα αυταρχικά, αντιδημοκρατικά. Ένας από τους πλέον ασφαλέστερους τρόπους διάκρισης πολιτευμάτων και συμπεριφορών είναι η ύπαρξη ή μη λογοκρισίας.
Η λογοκρισία δεν φτάνει ποτέ σε ένα τέλμα ως προς τους περιορισμούς που θα θέσει. Διαρκώς επιθυμεί να στειρώσει όλο και περισσότερες φωνές, ιδέες και έργα. Αυτή είναι η αιτία της υπάρξεώς της που την καθιστά συνάμα ένα πανίσχυρο όπλο στα χέρια κακεντρεχών πολιτευτών. Ένα αντίστοιχης ισχύος όπλο στα χέρια του λαού παραμένει η τέχνη. Συνάμα η ανθρώπινη ευφυία, αυτή που εν πολλοίς συνετέλεσε στην δημιουργία των έργων τέχνης, βρίσκει πάντοτε δρόμους ώστε να ξεφύγουν οι δημιουργίες από τους τροχοπέδες που συναντούν στο ταξίδι τους προς τις ψυχές των ανθρώπων.
Ένα πολίτευμα, ένας πολιτικός χώρος που δεν φημίζεται για τον σεβασμό του απέναντι στην ιερότητα της δημοκρατίας είναι ο κομμουνισμός. Και εσχάτως οι επίγονοί του, από όλα τα φάσματα, φρόντισαν να ασκήσουν το ιστορικό τους δικαίωμα στην χρήση της λογοκρισίας με ασυνήθιστα ανήθικο τρόπο.
Η Comicdom CON Athens είναι η μεγαλύτερη γιορτή των κόμιξ στην Ελλάδα, που συγκεντρώνει εκατοντάδες σκιτσογράφους και φίλους της ένατης τέχνης. Εκεί θα συμμετείχε και ένας σκιτσογράφος ονόματι Κωνσταντίνος Παππάς, ο οποίος έκανε ένα μοιραίο λάθος: Επέλεξε να παρουσιάσει έργα τα οποία περιείχαν πατριωτικό περιεχόμενο. Ελληνικές σημαίες, εθνικά συνθήματα, ήρωες από κάθε περίοδο της ιστορίας μας είναι μερικά από τα έργα που σκιτσογραφεί ανά τα έτη ο εν λόγω κύριος. Κάθε υγιώς σκεπτόμενος και υποτυπωδώς δημοκρατικός νους θα αναγνώριζε το δικαίωμά του στην ελεύθερη έκφραση ιδεών, εφόσον αυτές είναι νόμιμες. Προείπαμε όμως πως ο καλλιτέχνης μπήκε στο στόχαστρο των οπαδών μιας καθόλα απολυταρχικής ιδεολογίας. Οι αναφορές μέσω των έργων του σε έννοιες όπως η εθνική συνείδηση, η πατρίδα και κυρίως η μνεία στους πολεμιστές της Ε.Ο.Κ.Α. και του Ελληνικού στρατού της περιόδου 1944-1949 (στρατιωτικές ομάδες με χαρακτήρα -και- αντικομμουνιστικό) αρκούν για να αρχειοθετηθεί ο καλλιτέχνης από το «προοδευτικό» τόξο ως φασίστας, χουντικός, ναζιστής. Η χειρότερη πιθανή εξέλιξη, σαν μια τραγική επαναδιατύπωση του νόμου του Μέρφυ, ήταν αυτή που εκτυλίχθηκε μπροστά στο κοινό της κόμικ κουλτούρας και όχι μόνο. Η διοργανώτρια αρχή, υποχωρώντας στα καπρίτσια των τρομοκρατών του διαδικτύου (που να είστε σίγουροι δεν θα έμεναν μόνο εκεί), απέσυρε την συμμετοχή του σκιτσογράφου από το φεστιβάλ. Συγχρόνως ευχαρίστησε μέσω ανάρτησης και τους θεματοφύλακες του event που φρόντισαν να εντοπίσουν το ακροδεξιό κρεσέντο και να το διαπομπεύσουν…
Το πρόσφατο περιστατικό αποτελεί μια άρτια εκτελεσμένη προσπάθεια λογοκρισίας. Αφότου σιωπήθηκαν συνειδήσεις, θέτοντας στην βάση της ρητορικής πολλών νέο-Ελλήνων τον πατριωτισμό ως συνώνυμο του φασισμού, τότε έδρασαν οι πρόμαχοι όλης αυτής της προσπάθειας για πολιτισμική αλλοίωση στην χώρα μας. Και πλήγωσαν τον καλλιτέχνη και μαζί με αυτόν την ελευθερία έκφρασης. Ειδικά ο καλλιτεχνικός χώρος είναι μείζονος σημασίας δείκτης για μια κοινωνία και αποτελεί ανάχωμα στις επιθέσεις φασιστικών αντιλήψεων κάθε είδους. Οφείλουμε να προστατέψουμε το παγκόσμιο σύνθημα «Against Art Censorship». Ενάντια στην Λογοκρισία της Τέχνης!
Ενόσω μαίνεται ιδεολογική άλωση στην Ελλάδα (και ολόκληρη την Δύση), πρέπει όλες/οι όσοι συντασσόμαστε με την ελευθερία λόγων και έκφρασης, ειδικά στην τέχνη, να περάσουμε στην αντεπίθεση. Για χάρη των ιδεών, της ελευθερίας και της τέχνης. Η ανθρώπινη ευφυία, αυτή που εν πολλοίς συνετέλεσε στην δημιουργία των έργων τέχνης, βρίσκει πάντοτε δρόμους ώστε να ξεφύγουν οι δημιουργίες από τους τροχοπέδες που συναντούν στο ταξίδι τους προς τις ψυχές των ανθρώπων. Αυτό έκανε πάντοτε, ακόμα και στα σκοτεινότερα χρόνια υπό τον ζυγό ναζί, χουντικών, μοναρχών και κομμουνιστών.
Για παράδειγμα, όταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (του μετέπειτα Ανατολικού μπλοκ) σκλαβώθηκαν εκ νέου, οι τοπικές κοινωνίες προσπάθησαν να επιβιβαστούν στο τραίνο των πολιτικών ελευθεριών που είχε ξεκινήσει στην Δύση για τα καλά. Σαν αντίδοτο στην λογοκρισία από την οποία περνούσαν τα έργα τους, οι Πολωνοί καλλιτέχνες εφηύραν τρόπους ώστε να περνούν τα μηνύματα που ήθελαν, που έπρεπε, έμμεσα. Χρησιμοποιώντας παρομοιώσεις, αναφορές σε άγνωστα για τους επικριτές των έργων στοιχεία και άλλα έξυπνα τρικ, οι συγγραφείς κατάφερναν να ξεπερνούν τους σκοπέλους που έθεταν οι εκπρόσωποι του καθεστώτος και να ανεβάζουν παραστάσεις ή να κυκλοφορούν βιβλία με κρυμμένα τα νοήματα. Η τεχνική αυτή ονομάζεται «Αισώπεια γλώσσα» και βασίζει τα κείμενα σε αλληγορίες, όταν για οποιονδήποτε λόγο η ευθύτητα θεωρείται ανώφελη και επικίνδυνη. Ή αδίκημα.
Αυτή θα μπορούσε να γίνει μια νέα τακτική για τους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους όπως ο δημιουργός των επίμαχων σκίτσων. Για χάρη της ιστορίας μας, της αλήθειας και της ελευθερίας του λόγου στην τέχνη πρέπει να υιοθετήσουμε οποιοδήποτε θεμιτό μέσο θα διασώσει ό,τι πρέπει να διασωθεί. Ακόμη και αισώπεια γλώσσα, και τέχνη άμα λάχει.
