27 Σεπτεμβρίου 1831. Η δολοφονία του Καποδίστρια
Στα τρεισήμισι χρόνια, από τον Ιανουάριο 1827 ως τον Σεπτέμβριο 1831, ο Καποδίστριας κατάφερε να αναδιοργανώσει τον στρατό με τον Δημήτριο Υψηλάντη και να διώξει τους Τούρκους από τη Ρούμελη (εκτός από την ακρόπολη της Αθήνας) και από την Πελοπόννησο. Πέτυχε να αναγνωριστεί η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος με διεύρυνση των συνόρων που οι δυνάμεις πρότειναν. Εξάλειψε τη ληστοκρατία και την πειρατεία, ίδρυσε παντού δημοτικά σχολεία κι έφτιαξε διδασκαλείο. Οργάνωσε τη γεωργία, ίδρυσε γεωργική σχολή και καθιέρωσε την καλλιέργεια της πατάτας. Δημιούργησε Τράπεζα, έκοψε ελληνικό νόμισμα, οργάνωσε τη Δικαιοσύνη και τα οικονομικά του κράτους και ξόδεψε την προσωπική του περιουσία, τσοντάροντας σε δημόσια έργα. Ουσιαστικά, παρέλαβε χάος και δημιούργησε κράτος.
Τριάντα χρόνια στην υπηρεσία του τσάρου, δεν τα πήγαινε και τόσο καλά με τις δημοκρατικές διαδικασίες. Κυβερνούσε συγκεντρωτικά με συγκαλυμμένη απολυταρχία. Παραμέρισε και δυσαρέστησε τον Μαυροκορδάτο, τους Μαυρομιχάληδες, τον Μιαούλη κι άλλους που μοιράζονταν την εξουσία, πριν να έρθει. Η επιμονή του να θέλει διεύρυνση των συνόρων σε βάρος της Τουρκίας, δυσαρεστούσε μόνιμα τη Γαλλία που παρουσιαζόταν εκείνο τον καιρό ως ο μόνιμος προστάτης του σουλτάνου. Και η ύπαρξή του ανέστελλε την πραγματοποίηση ενός από τους όρους του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου: Να εγκαθιδρυθεί στην Ελλάδα κληρονομική βασιλεία. Ξένοι πράκτορες ανέλαβαν δράση: Με ενέργειες του Ανδρέα Μιαούλη, η Ύδρα και η Σύρος αποστάτησαν, ενώ οι Μαυρομιχάληδες υποκίνησαν στάση στη Μάνη. Ο Καποδίστριας απάντησε συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Ο αδερφός του Πετρόμπεη, Κωνσταντίνος, και ο ανιψιός του, Γεώργιος, μπήκαν κάτω από αστυνομική παρακολούθηση.
Ο πολιτάρχης, όπως λεγόταν τότε ο αρχηγός της αστυνομίας, αντί να αλλάζει κάθε βδομάδα τους δύο χωροφύλακες συνοδούς των Μαυρομιχαλαίων, όπως είχε εντολή, τους άφησε 40 μέρες. Έτσι, οι παρακολουθούμενοι κατάφεραν να τους κάνουν συνεργούς. Λίγες μέρες πριν από τη δολοφονία του Καποδίστρια, οι παρακολουθούμενοι και οι συνοδοί τους χωροφύλακες μπήκαν σε κατάστημα όπλων στο Ναύπλιο. Οι Μαυρομιχάληδες πήραν δυο καινούρια, αγόρασαν και τσακμακόπετρες, τα δοκίμασαν πυροβολώντας μέσα στο μαγαζί, τα βρήκαν εντάξει, τα πλήρωσαν κι έφυγαν. Την Παρασκευή, 25 του Σεπτεμβρίου, μια γρια πήγε στην πολιταρχία και κατάγγειλε πως άκουσε τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχάλη να κουβεντιάζουν με τους δυο χωροφύλακες ότι έπρεπε να σκοτώσουν τον Καποδίστρια το Σάββατο, 26 του Σεπτεμβρίου, μπροστά στην εκκλησία. Η αναφορά έφτασε στον πολιτάρχη που απέφυγε να ειδοποιήσει οποιονδήποτε. Το Σάββατο, 26 Σεπτεμβρίου, ο Καποδίστριας ήταν κρυολογημένος και δε βγήκε από το σπίτι. Η επιχείρηση αναβλήθηκε για την άλλη μέρα.
Πρωί Κυριακής, 27 Σεπτεμβρίου 1831, ο Ιωάννης Καποδίστριας βγήκε από το σπίτι του, στο Ναύπλιο, για να πάει στην εκκλησία του αγίου Σπυρίδωνος. Στα σκαλιά, τον πρόλαβαν οι Μαυρομιχάληδες και οι δύο χωροφύλακες. Πυροβόλησαν και οι τέσσερις. Ο κυβερνήτης έπεσε νεκρός. Νεκρός έπεσε και ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, καθώς τον τραυμάτισε ένας από τους φρουρούς του Καποδίστρια και το πλήθος τον λιντσάρισε.
Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης και οι δυο χωροφύλακες πήγαν κατευθείαν στο σπίτι του Γάλλου πρεσβευτή, βαρόνου Ρουάν, όπου βρήκαν καταφύγιο. Ο Μαυρομιχάλης παρέδωσε στον πρεσβευτή το όπλο του και οι χωροφύλακες τέσσερα. Εκεί τους βρήκε και ο πολιτάρχης που φοβήθηκε μήπως αποκαλυφθεί και ο δικός του ο ρόλος.
Ο φρούραρχος του Ναυπλίου, ο Πορτογάλος φιλέλληνας Αντόνιο Φιγκέιρα ντ’ Αλμέιντα, πήγε στο σπίτι του Γάλλου και ζήτησε να του παραδοθούν οι δολοφόνοι. Ο Ρουάν αρνήθηκε ζητώντας ένταλμα. Ο φρούραρχος γύρισε το απόγευμα με ένταλμα. Το υπέγραφαν τα μέλη της προσωρινής επιτροπής που σχηματίστηκε μετά τη δολοφονία: Ο αδερφός του Ιωάννη, Αυγουστίνος Καποδίστριας, ο αρχηγός του γαλλικού κόμματος, Ιωάννης Κωλλέτης, και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο πρεσβευτής απάντησε πως δεν αναγνωρίζει καμιά προσωρινή επιτροπή. Ο Αλμέιντα περίπου του είπε: «Ή τους παραδίδεις με το καλό ή θ’ αφήσω τα πλήθη να μπουν μέσα, οπότε ούτε για σένα εγγυώμαι ούτε γι’ αυτούς».
Παραδόθηκαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν ο Μαυρομιχάλης και ο ένας χωροφύλακας σε θάνατο, ενώ ο άλλος σε 20 χρόνια φυλακή. Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης εκτελέστηκε. Οι χωροφύλακες αμνηστεύτηκαν. Στα 1838, ο καταδικασμένος σε θάνατο ήταν λοχίας και ο άλλος σωματοφύλακας των Μαυρομιχάληδων.
Η συνέχεια είναι γνωστή: Με τη δολοφονία του Καποδίστρια, ενεργοποιήθηκε το άρθρο του πρωτοκόλλου του Λονδίνου που όριζε πως η Ελλάδα θα είχε κληρονομική μοναρχία. Ο Όθων έφτασε στο Ναύπλιο στις 25 Ιανουαρίου 1833. Νωρίτερα, στις 30 Αυγούστου 1832, η διάσκεψη του Λονδίνου αποδεχόταν την αξίωση του νεκρού πια κυβερνήτη να γίνει ελληνοτουρκικό σύνορο η γραμμή Άρτας – Βόλου
