Αν βγούμε από το μικρόκοσμό μας με γνώσεις, θα βρούμε και τις λύσεις!

Γράφει η Ελένη Παπουτσή, Εκπαιδευτικός Πολιτισμολόγος (Ευρωπαϊκού Πολιτισμού)

Μερικοί λένε ο,τι για την κατάστασή μας, φταίνε  τα μνημόνια, άλλοι λένε οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Ούτε λόγος από μερικούς ότι ο Σαμαράς (ο οποίος δεν υπέγραψε μνημόνιο), με σταθερά και δύσκολα βήματα και με πολλές αντιδράσεις, πήγε να βγάλει τη χώρα  απτο αδιέξοδο, με ορθολογισμό και εμπειρισμό.

Ούτε λόγος ότι φταίνε οι εγκέφαλοι μας,  που δε ξέρουμε να εκτιμάμε καταστάσεις, να τις βλέπουμε σφαιρικά, και βάζουμε και τις προσκολλήσεις μας και τ ατομικά μικροσυμφέροντα μας, (όπως το να περιμένουν στις ουρές για διορισμό, η  να θέλουν να ρίξουν τον Σαμαρά, για να βάλουν υποψηφιότητα με άλλον αρχηγό) πάνω απ’ το καλό της χώρας. Άλλοι πάλι, λένε η παγκοσμιοποίηση, χωρίς να έχουν κατανοήσει ακριβώς. Θα  βοηθήσει τους εγκεφάλους σφαιρικά, να δούμε τι είναι η παγκοσμιοποίηση, ακαδημαϊκά, αλλά κατανοητά.

Τι είναι παγκοσμιοποίηση σύμφωνα με επιστήμονες, κοινωνιολόγους-ερευνητές;

Είναι μια έννοια αρκετά ασαφής και απροσδιόριστη, που λέγεται τα τελευταία 15 χρόνια χωρίς να είναι ευκρινές το περιεχόμενο και η σημασία του.. Κυρίως αναφέρεται σε μια πρόσφατη μεταβολή στην παγκόσμια οικονομία, η οποία ακόμα ερευνάται. Ταυτίζεται γενικά  με την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, τη διεθνοποίηση παραγωγής του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών.

Με την παγκοσμιοποίηση η σημασία της εθνικής οικονομίας μειώνεται, και η αγορά παρουσιάζει μια παγκόσμια διάσταση, την ίδια στιγμή που οι νέες τεχνολογίες μικραίνουν τις αποστάσεις και διευκολύνουν τις επικοινωνίες.

Από πού πηγάζει ; Τις ρίζες της νεωτερικότητας (συνέπεια της οποίας είναι η παγκοσμιοποίηση), τις συναντάμε τους νεότερους χρόνους στις πόλεις της Βόρειας Ιταλίας, όπου ελευθερώνεται το άτομο, και εξελίσσεται κατά  την εποχή του Διαφωτισμού. (Διαφωτισμός=κίνημα του 18^ου που ελευθέρωνε το άτομο απτις μεσαιωνικές αντιλήψεις, έθετε νέες κοσμοθεωρίες όπως.. «Τόλμα να γνωρίσεις» και  «αμφισβήτησε την αυθεντία»).

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η νεωτερικότητα σχετίζεται με ανεπανάληπτες ιστορικές διεργασίες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές), που έλαβαν χώρα κάτω από μοναδικές ιστορικές συνθήκες στη γηραιά ήπειρο. Όπως η ανάδυση του έθνους-κράτους, και του κράτους δικαίου, ο καπιταλισμός, η ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας, η εκκοσμίκευση, ή άνοδος της επιστήμης , ο διαχωρισμός του ιδιωτικού απτο δημόσιο, κλπ

Συνδέεται επίσης με την άμετρη αλαζονεία και βία της Ευρώπης απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο που είχε χαρακτήρα αποκλεισμού, κατάκτησης, αποικιοποίησης ή και εκμετάλλευσης Την αιματηρή εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου, με τις ντετερμινιστικές απόψεις περί φυλετικών ανισοτήτων και  τους δυο μεγάλους ιμπεριαλιστικούς πολέμους του 20^ου αιώνα.

Μέσα στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού που επιβάλλει η νεωτερικότητα, παρακάμπτονται παλιές εξουσιαστικές δομές και παραδοσιακές μορφές οργάνωσης.

Μετά την κατάρρευση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο φιλελευθερισμός τόσο σε επίπεδο οικονομίας όσο και επίπεδο πολιτικής, τείνει να αποτελέσει παγκόσμιο πρότυπο πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης.

Η επικράτηση αυτή του φιλελευθερισμού για τον Φουκουγιάμα σημαίνει το τέλος της ιστορίας και την απαρχή μια αιώνιας ειρήνης. Ο Καλλίνικος τονίζει την άρρηκτη σχέση νεωτερικότητας και καπιταλισμού. Σε αντίθεση με αυτούς τους μελετητές, ο Γκίλπιν αρνείται την ταύτιση της νεωτερικότητας και του φιλελευθερισμού ή της νεωτερικότητας και του καπιταλισμού

( Με τον όρο καπιταλισμός εννοούμε μια ανταγωνιστική προσφορά και ζήτηση αγαθών και εργασίας σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, ενώ με τη βιομηχανική κοινωνία εννοούμε την παρέμβαση των ανθρώπων πάνω στις πηγές ενέργειας και τις πρώτες ύλες με σκοπό τον μετασχηματισμό της φύσης με την βοήθεια της τεχνολογίας, προς όφελος του ανθρώπου.

Οι κύριοι στοχαστές, παρουσιάζουν αντιμαχόμενες απόψεις.
Κατά τον Γκίτενς (κοινωνιολόγο που έχει ασχοληθεί διεξοδικά),η παγκοσμιοποίηση, είναι κάτι περισσότερο από μια αλληλοσύνδεση  κρατών. Κατ΄αυτόν οι τοπικές επιρροές ελαχιστοποιούνται πάνω στα άτομα, και αποκτούν παγκόσμιες διαστάσεις. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση επιφέρει μια αδυναμία των κρατών να ελέγξουν από μόνα τους εγχώρια ζητήματα. Έτσι το έθνος κράτος αναζητά λύσεις στα προβλήματά του με τη διεθνή συνεργασία.!Η παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων σε διακρατικούς και υπερεθνικούς θεσμούς, διεθνοποιεί όπως λέει ο Κοξ το κράτος. Μέσα σε αυτό το φαινόμενο η αυτονομία των κρατών είναι ανάλογη με την ισχύ τους. Για τον Περλμούτερ, η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στη σύνθεση ενός παγκόσμιου πολιτισμού, και μιας υπέρβασης του έθνους –κράτους.
Για τους νεομαρξιστές  η παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί την απαρχή ενός παγκόσμιου πολιτισμού, αλλά την επιβολή μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας από την κυρίαρχη οικονομική ελίτ.
Όσα από τα κράτη αποφασίζουν να αγνοήσουν τους κανόνες της παγκόσμιας καπιταλιστικής τάξης, περιθωριοποιούνται. Τα υπόλοιπα δικτυωμένα στο καπιταλιστικό δίκτυο, επιτρέπουν σε υπερεθνικές ρυθμιστικές δομές (G7, ΔΝΤ,ΕΕ κ.α) να καθορίσουν προς χάρη της ευημερίας του παγκόσμιου κεφαλαίου, τις πολιτικές τους ,καθιστώντας τα εθνικά σύνορα άσκοπα. Ο Βαλερσταϊν είναι ένας απ αυτούς, ο οποίος συνδέει την παγκοσμιοποίηση με μια αιτιώδη λογική. Αυτή είναι η δυναμική του καπιταλισμού, ο οποίος καθορίζει τη σχέση των εθνών κρατών μέσα σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που ευνοεί τις ανισότητες(κατ΄αυτόν.)
Ο Ροζενάου βλέπει την παγκοσμιοποίηση ως απότοκη της τεχνολογικής προόδου. Κατ΄αυτόν η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε ένα διχασμό. Από τη μια έχουμε το έθνος κράτος, και από την άλλη ένα πολυσύνθετο πλέγμα υπερεθνικών οντοτήτων..
Ο Γκίλπιν (ρεαλιστής των διεθνών σχέσεων) απορρίπτει όλες τις ανωτέρω απόψεις , και ισχυρίζεται μέσα από τις μελέτες του, ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αναδιαμορφώνει το μέλλον και τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Εξυπηρετούνται όμως συμφέροντα ισχυρών ηγεμονικών κρατών. Κατ΄αυτόν, οδηγεί σε εσωστρέφεια τα έθνη κράτη τα οποία ενισχύουν την στρατιωτική τους ισχύ, απέναντι στη εντεινόμενη διεθνή ανασφάλεια
Οι ρεαλιστές δε βλέπουν τη παγκοσμιοποίηση ως το τέλος του έθνους κράτους, αντίθετα οι ενδείξεις τους συνηγορούν υπέρ της ενίσχυσης των εθνών κρατών.

Ο Σκλέρ συνδέει την παγκοσμιοποίηση με τρεις υπερεθνικές πρακτικές και θεσμούς. Σε οικονομικό επίπεδο το θεσμό της υπερεθνικής επιχείρησης, σε πολιτικό την υπερεθνική τάξη, και σε πολιτικό-ιδεολογικό την κουλτούρα του καταναλωτισμού.
Τέλος θεωρείται μύθος, ότι με την παγκοσμιοποίηση ο κόσμος αλληλοεξαρτιέται περισσότερο. Υπάρχει αλληλεξάρτηση στις διακρατικές σχέσεις, αλλά αυτή είναι μικρότερη από την εποχή του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Αυτό που υπάρχει είναι η αλληλοσύνδεση η οποία σημαίνει ευαισθησία, στα παγκόσμια γεγονότα.

[Οι περισσότερες πηγές είναι από ( Social sciences.Stuart Hall,David Held.&Antony McGreW.Η ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ, Σαββάλας,  2003)]