Τι πρέπει να μας ανησυχεί, τελικά, στην υπόθεση των πετρελαίων;

Γράφει ο Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης *

Τις επόμενες ημέρες θα διεξαχθούν νέες ενημερωτικές ημερίδες για τους κατοίκους της Θεσπρωτίας, όσον αφορά το εγχείρημα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ήπειρο. Με την ανεύθυνη παραπληροφόρηση να συνεχίζεται ακόμη και μετά τις προηγούμενες ενημερωτικές ημερίδες, είναι απορίας άξιον για τι ακριβώς πρέπει να ανησυχούμε τελικά.

Οι προηγούμενες ενημερωτικές ημερίδες στους Δήμους Ζίτσας και Ζαγορίου ήταν ιδιαιτέρως κατατοπιστικές. Στους πολίτες δόθηκε μία μοναδική ευκαιρία να καταστούν δέκτες εξειδικευμένης γνώσης κορυφαίων Ελλήνων ακαδημαϊκών και επιστημόνων του αντικειμένου των εξορύξεων, με συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών. Οι εντάσεις και τα επεισόδια, λοιπόν, από την – απροκάλυπτα πλέον πολιτικοποιημένη – ομάδα αντίδρασης και η απόπειρα δημιουργίας συνθηκών συνέλευσης συνδικαλιστικού οργάνου, ντροπιάζουν όλους τους Ηπειρώτες ως οικοδεσπότες, παρότι οι ίδιοι οι κάτοικοι των περιοχών επέδειξαν τον πρέποντα σεβασμό και τις δύο ημέρες. Αντίθετα, μάλιστα με τους εμπλεκόμενους φορείς (τις εταιρείες, το Υπουργείο, κ.ο.κ.), οι ανεξάρτητοι επιστήμονες δεν είχαν καμία υποχρέωση να μιλήσουν στις ημερίδες, και μάλιστα αμισθί. Ελπίζω οι ίδιες σκηνές να μην επαναληφθούν στη Θεσπρωτία.

Όποιος πάντως δεν έφερε παρωπίδες, θα έβρισκε όλες του τις απορίες λυμένες. Πιο συγκεκριμένα:

• Για το θέμα των ερευνών οι αρμόδιοι επιβεβαίωσαν αυτό που είχα εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο μου στον «Π.Λ.», ήτοι ότι δεν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις. Ο κ Μπέλλας (αντιπρόεδρος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων) αποκάλυψε πως, ενώ τώρα πρόκειται να γίνουν 500χλμ. σεισμικών ερευνών, πριν το 2000 στην ίδια περιοχή είχαν γίνει 1600χλμ. και 11 ερευνητικές γεωτρήσεις, χωρίς τις παραμικρές επιπτώσεις. Ο κ. Παπαζάχος (καθηγητής Γεωφυσικής ΑΠΘ) σημείωσε ότι ενδεχομένως μόνο να αισθανθούν μία μικρή, σύντομη όχληση τα σπίτια τα οποία είναι σε πολύ μικρή απόσταση από τα σημεία των ερευνών. Οι διάφορες ανησυχίες που ακούγονται (αύξηση σεισμικότητας, «αποψίλωση» των δασών, μόλυνση του εδάφους, κλπ.) είναι αβάσιμες.
• Για το θέμα της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking), όλοι οι ομιλητές ήταν κατηγορηματικοί, και κυρίως η κα. Σταματάκη (καθηγήτρια Μεταλλευτικής ΕΜΠ, πρ. Πρόεδρος ΕΔΕΥ): στην Ήπειρο δεν έχουμε αξιόλογους σχιστολιθικούς σχηματισμούς – το εγχείρημα αφορά συμβατικά κοιτάσματα, επομένως δε θα υπάρξει fracking. Ούτως ή άλλως όμως, η υδραυλική ρωγμάτωση έχει πολύ μικρότερες και ελεγχόμενες επιπτώσεις από ότι της καταλογίζονται.
• Για την περίπτωση ατυχήματος, με ζημιά στις γεωτρήσεις ή σε αγωγούς, παρουσιάστηκαν οι διάφορες μέθοδοι και τεχνολογίες πρόληψης και αποφυγής διαρροών, όπως π.χ. η θωράκιση πολλαπλών στρωμάτων της κορυφής των γεωτρήσεων που παρουσίασε η κα. Σταματάκη.
• Για το θέμα της επαγόμενης σεισμικότητας, τονίστηκε πώς οι πιθανότητές προκλησής της από μελλοντική εξόρυξη είναι αμελητέες, ενώ τα μεγέθη που θα μπορούσε να περιλαμβάνει είναι ασήμαντα συγκριτικά με την ισχυρή φυσική σεισμικότητα της Ηπείρου, η οποία, σύμφωνα και με τον κ. Παπαζάχο θα έπρεπε να μας απασχολεί περισσότερο. Ο κ. Άκης Τσελέντης (καθηγητής Σεισμολογίας ΕΚΠΑ, Δ/ντης του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου), συνοψίζοντας, υποστήριξε πως η πιθανότητα επαγόμενης σεισμικότητας είναι μικρότερη από την πιθανότητα αεροπορικού δυστυχήματος, η οποία βέβαια δε μας οδηγεί στο καταργήσουμε τα αεροπλάνα…

Ο κ. Τσελέντης ήταν βέβαια προσκεκλημένος της ομάδας αντίδρασης, η οποία έπεσε θύμα των λεγόμενων fake news (ψεύτικης είδησης) βασιζόμενη σε άρθρο κάποιου blog, το οποίο παραποίησε μία ραδιοφωνική συνέντευξη του, παρουσιάζοντάς τον λάβρο κατά του εγχειρήματος. Φυσικά, η στάση του κ. Τσελέντη, ως ειδικού, ήταν πολύ διαφορετική. Σε τέτοια λεπτά τεχνικά ζητήματα πρέπει η προσωπική έρευνα που κάνει ο καθένας να είναι σοβαρή και να μη βασίζεται σε ότι διαβάσει σε τυχαία σημεία στο ίντερνετ, πόσο μάλλον αντιεπιστημονικά και χρωματισμένα.

Με το σύνολο, λοιπόν, των ανησυχιών και ερωτημάτων απαντημένο, το συμπέρασμα είναι ακλόνητο: οι εξορύξεις είναι για την Ήπειρο, το περιβάλλον της, και όλα τα στοιχεία της, ακίνδυνες. Είναι, όμως, και απαραίτητες. Η Ελλάδα βρίσκεται σε δεινή οικονομική κρίση, ενώ η Ήπειρος και τα χωριά της βιώνουν το μαρασμό ήδη για δεκαετίες. Κάθε επένδυση είναι απαραίτητη, κι έστω και μία θέση εργασίας είναι επιτυχία. Η υποστήριξη τέτοιων βιώσιμων επενδύσεων, λοιπόν, είναι η μόνη υπεύθυνη στάση για τον τόπο.

Η αντίθεση στο εγχείρημα αυτό χρησιμοποιεί πλέον περιβαλλοντικές ανησυχίες (για να παρασύρει όσους φοβηθούν) μόνο ως προκάλυμμα στο πραγματικό κίνητρο, το οποίο είναι πολιτικό. Παραδέχθηκε άλλωστε η ομάδα αντίδρασης και στις δύο ημερίδες, πως η εναντίωσή της στο εγχείρημα είναι πολιτική. Αλλά είναι αυταπόδεικτο, τόσο από τη σύνθεση της ομάδας αντίδρασης στις ημερίδες – με συνδικαλιστές, μέλη και στελέχη αριστερών κομμάτων – όσο κι από τις διάφορες άλλες ομάδες που ασχολούνται ενεργά με το θέμα και τις εκδηλώσεις τους, οι οποίες είναι, είτε μερικώς, είτε πλήρως, κομματικοποιημένες. Αναμφίβολα το ζήτημα θα είχε γίνει σημαία και του ΣΥΡΙΖΑ αν δεν ήταν στην κυβέρνηση – τώρα με το ένα χέρι υπογράφει τις συμβάσεις και με το άλλο συμμετέχει στις αντιδράσεις.

Η δε συμμετοχή ατόμων από τις Σκουριές σε εκδηλώσεις της ομάδας αντίδρασης ήδη από το περασμένο έτος κατέδειξε πως αυτή δεν αποτελεί απλή, αχρωμάτιστη ομάδα κατοίκων, όπως παρουσιάστηκε, αλλά κατέδειξε περεταίρω τα βαθιά της πολιτικά κίνητρα. Η αυξημένη συμμετοχή τους, διαδικτυακή και φυσική μέχρι και στις ημερίδες – οι οποίες, υπενθυμίζω, έγιναν για την τοπική κοινωνία και όχι για «μουσαφίρηδες» – αποδεικνύει ότι σκοπός της ομάδας αντίδρασης δεν είναι ο «εσωτερικός» διάλογος μεταξύ των Ηπειρωτών για το θέμα, αλλά η επιβολή της άποψής της στο σύνολο, με τη βοήθεια οποιουδήποτε συμμάχου.

Στις Σκουριές όμως δεν υπάρχει μόνο μία ομάδα αντίδρασης, αλλά μία σειρά φαινομένων. Πρόκειται για την πλέον πολιτικοποιημένη αντίδραση σε επένδυση στην Ελλάδα. Υπάρχουν μεγάλες εντάσεις που πολλές φορές ξεπερνούν τα όρια. Έχουν λάβει χώρα και εκτεταμένα επεισόδια, με τη συμμετοχή μεταφερόμενων ομάδων αναρχικών και άλλων. Μάλιστα ορισμένες φορές έχουν φτάσει σε σημείο επιθέσεων των εγκαταστάσεων της εταιρείας και βανδαλισμών.

Το ενδεχόμενο μεταφοράς του κλίματος των Σκουριών στην Ήπειρο δεν μπορεί παρά να είναι ανησυχητικό. Εισαγόμενα επεισόδια και εντάσεις θα κάνουν μεγαλύτερη ζημιά στην περιοχή μας, στην κοινωνική συνοχή, την οικονομία και την εικόνα της. Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή: κι αν κρίνει κανείς από τους μικρής έκτασης βανδαλισμούς που έχουν ήδη λάβει χώρα στα πεδία των σεισμικών ερευνών, δε θα πρέπει να αποκλείσει την κλιμάκωση. Είναι ένα ενδεχόμενο που απεύχομαι, αλλά το οποίο είναι πιθανό, και, τελικά, πιο επικίνδυνο από τις έρευνες και τις εξορύξεις.

 *Πολ. Μηχανικός & Μηχανικός Περ/ντος Imperial College London, Ερευνητής Ανθρωπογενούς Σεισμικότητας & Σεισμικής Επικινδυνότητας, Αντιπρόεδρος ΟΝΝΕΔ Ηνωμένου Βασιλείου