Στα σύνορα Επιστήμης και Πίστης

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας

Ώρες, ώρες, τελευταία όλο και πιο συχνά, αναρωτιέμαι πώς θα χαρακτήριζε τους νεοέλληνες ο Αριστοτέλης. Ο υπέρμαχος της μεσότητας, της αρετής που απομονώνει τις θυμικές υπερβολές και ακρότητες, τις ακροβασίες της σκέψης, συγκρατώντας την ουσία των πραγμάτων.

Ο δημόσιος διάλογος παρεκκλίνει πλέον ασταμάτητα προς τον εκατέρωθεν στρουθοκαμηλισμό που απαιτεί την υποταγή του συνομιλητή, την παράδοση του στην μια και μοναδική αλήθεια. Επικεντρώνεται στην ικανοποίηση μιας υποτιθέμενης επιβολής, μιας διανοητικής επικράτησης που λησμονεί μια από τις βασικές αρχές τις ουσιαστικής προόδου του ανθρωπίνου γένους που είναι ο συνδυαστικός λογισμός και η καλοπροαίρετη εκμετάλλευση κάθε επιχειρηματολογίας.

Η επίδραση του κορωνοϊού στην πορεία της παγκόσμιας οικονομίας δεν μπορεί ακόμη να υπολογιστεί. Η ήδη αναμενόμενη τάση προς υφεσιακό περιβάλλον λόγω της περιορισμένης πλέον αποτελεσματικότητας της χαλαρής νομισματικής πολιτικής, του εμπορικού πολέμου, του Brexit και μιας σειράς ακόμα λόγων, δίνει τη θέση της στη σχετική βεβαιότητα ενός πισωγυρίσματος με απροσδιόριστες ακόμα διαστάσεις.

Όμως η εγχώρια αντίληψη του θέματος μοιάζει να έχει αποκλειστικό στόχο τον επανακαθορισμό των ορίων ανάμεσα στην Επιστήμη και την Πίστη. Ζητήματα λυμένα και διευκρινισμένα εδώ και αιώνες, αναζητούν νέες ερμηνείες στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Στεκόμαστε στα νοητά σύνορα που διαχωρίζουν δήθεν διαφορετικές κοσμοθεωρίες αδυνατώντας να κατανοήσουμε το προφανές. Αναφερόμαστε σε δυο διακριτούς χώρους που δεν εμπλέκονται μεταξύ τους, σε δυο προσεγγίσεις που αφορούν εντελώς ξεχωριστά μέρη της ψυχής και του μυαλού μας.

Απαιτούμε από την Εκκλησία να αρνηθεί το δόγμα της και να μετατρέψει τον συμβολισμό του αίματος και του σώματος του Χριστού από μυστήριο σε διεκπεραιωτική πράξη. Θα αρκούσε η εξαρχής συνεννόηση με το κράτος ώστε να υπάρξει, από όλες τις πλευρές, ισχυρή δήλωση αποτροπής της συμμετοχής σε πολυπληθείς συναθροίσεις, όπως οι λειτουργίες, ειδικά σε άτομα υψηλού κινδύνου (ηλικιωμένους και με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό). Θα αρκούσε η συναίνεση στην αποδοχή χρήσης ατομικού κουταλιού για όσους το επιθυμούν, ακόμη και απλώς για… υποχονδριακούς λόγους.

Δεν μας φθάνει όμως αυτό. Ο ντετερμινισμός μας πρέπει να αλώσει το θρησκευτικό συναίσθημα, να το υποβιβάσει, να χλευάσει την Πίστη, ξεχνώντας ότι είναι αναφαίρετο το δικαίωμα στην ανεξιθρησκεία, στο βαθμό που δεν περιορίζει δικά μου αντίστοιχα δικαιώματα. Η διάθεση για προστασία από μια πιθανή επιδημία γίνεται η ευκαιρία για ιδεολογική ρεβάνς, ανάλογης με τη διαφωνία γύρω από το Άγιο Φως, φέρνοντας την αμυντική αναδίπλωση της άλλης πλευράς που στην προσπάθεια να υπερασπιστεί τα διαχρονικά πιστεύω της δεν προβάλλει το ίδιο σθεναρά την αγωνία της για το γενικό υγειονομικό καλό.

Και επιφανή μέλη της επιστημονικής κοινότητας έπραξαν ένα μέγιστο “αμάρτημα”. Ενεπλάκησαν σε μια ανύπαρκτη αντιδικία. Χρησιμοποίησαν την πίστη τους ως μέσο ανάλυσης της επιστημονικής γνώσης. Ως πιστός, ο κάθε επιστήμονας δικαιούται να λαμβάνει μέρος στα μυστήρια του δόγματος του όπως και ως κοινωνικό ον διαθέτει την άνεση, ακόμη και να… παραβεί τις οδηγίες που ο ίδιος πριν λίγο εξέθεσε. Όταν όμως διαπερνά τα πλαίσια της επιστημοσύνης του, επιχειρώντας να διατηρήσει αυτή την αύρα κύρους, διατυπώντας μια άποψη με αναφορά καθαρά στο υπερφυσικό, εσωτερικό επίπεδο, παραπλανεί ηθελημένα τους πολίτες.

Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Χριστού τω Χριστώ. Και τι γίνεται όταν φαινομενικά το ένα στοιχείο εμπλέκεται με το άλλο; Πρωτίστως συνιστάται ψυχραιμία από όλους. Ιεράρχηση προτεραιοτήτων και νηφάλια προσέγγιση πέρα από προκαταλήψεις και ιδεοπληπτικές παρωπίδες. Στην ωριμότητα της διανοητικής μεσότητας κρύβεται το αιώνιο δώρο του Θεού. Ας μην το ξεχνάμε ποτέ…