Γεωπολιτική του ελληνικού χώρου, στρατηγικές υποδομές δίκτυα και οικονομία

Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης,

Είναι γεγονός πως πέρα από την ενίσχυση των άκρων και των ακραίων ομάδων πολιτικού μηδενισμού, το σημαντικότερο πρόβλημα που δημιούργησε η κρίση είναι ο εγκλωβισμός του δημοσίου διαλόγου αποκλειστικά στο ζήτημα της εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών.

.Απόρροια αυτής της εξέλιξης είναι η αδυναμία των πολιτικών και οικονομικών ελίτ να διατυπώσουν προτάσεις για το κυρίαρχο ζητούμενο της εποχής μας, δηλαδή την χάραξη πολυδιάστατης οικονομικής πολιτικής, που θα διαμορφώσει το αναπτυξιακό αύριο της πατρίδας μας.

Είναι προφανές πως για να ξεφύγουμε από την κρίση οφείλουμε να επικεντρώσουμε την προσπάθεια μας στο νευραλγικής σημασίας ζήτημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της ανταγωνιστικότητας.

Ελληνικές θάλασσες: Από την γεωπολιτική στην γεωοικονομία
Πολλοί θεωρούν πως η οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα αναπόφευκτα θα υποβαθμίσει τόσο την γεωπολιτική σημασία όσο και την διεθνή θέση της πατρίδας μας. Όμως η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική αφού όλοι οι σοβαροί αναλυτές των διεθνών εξελίξεων διαπιστώνουν πως παρά την ούτως ή άλλως συγκυριακή οικονομική κρίση, ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδος έχει αναβαθμιστεί (ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή, υδρογονάναθρακες αντολικής Μεσογείου, απομάκρυνση Ερντογάν από την δυτική σφαίρα επηρροής), και η πατρίδα μας τα επόμενα χρόνια νομοτελειακά θα μετατραπεί σε σημαντικό κόμβο μεταφοράς ενέργειας και εμπορευμάτων. Είναι απολύτως προφανές πως για να επιτευχθεί στο σύνολο του αυτός ο στόχος πρέπει απαραιτήτως να συνδεθεί ο κρίσιμης γεωπολιτικής σημασίας χώρος της βόρειας Ελλάδας με την θαλάσσια διάσταση του ελληνικού χώρου που περιλαμβάνει το Αιγαίο, το Ιόνιο αλλά και τον θαλάσσιο χώρο νότια και ανατολικά της Κρήτης που αγγίζει τα όρια της Κυπριακής ΑΟΖ.

Αναμφίβολα οι ελληνικές θάλασσες έχουν τεράστια γεωπολιτική σημασία. Καταρχήν το Αιγαίο πέλαγος είναι ένα τμήμα της θαλάσσιας οδού Μαύρη Θάλασσα- Βόσπορος-Μεσόγειος και παράλληλα παραμένει η βασική διέξοδος της βαλκανικής ενδοχώρας στον έξω κόσμο. Την ίδια στιγμή το Ιόνιο αποτελεί έναν σχεδόν αυτόνομο δρόμο μεταφοράς ενέργειας από την Ρωσία και την κεντρική Ασία προς την Ευρώπη. Ταυτόχρονα η στρατηγική θέση της Κρήτης αναβαθμίζει τον ρόλο της Ελλάδος καθώς η μεγαλόνησος αποτελεί τον πλέον αξιόπιστο σταθμό ελέγχου της θαλάσσιας οδού που συνδέει την ανατολική με την δυτική πύλη της Μεσογείου, δηλαδή την διώρυγα του Σουέζ με τα στενά του Γιβραλτάρ.

Στη γεωπολιτική υπεραξία των ελληνικών θαλασσών επιτακτική εθνική ανάγκη είναι να προστεθεί και η γεωενεργειακή σημασία των ελληνικών νήσων και νησίδων, καθώς πρόσφατες μελέτες που εκπονήθηκαν από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύουν πως η πλήρης αξιοποίηση του αιολικού και ηλιακού δυναμικού του νησιωτικού μας χώρου μπορεί να καλύψει το ήμισυ και πλέον των ενεργειακών αναγκών της Ελλάδος. Η διεθνής εμπειρία απέδειξε πως η εκμετάλλευση θαλάσσιων χώρων και νησιωτικών συμπλεγμάτων μπορεί να αποβεί ωφέλιμη για μια χώρα μόνο όταν αυτή αξιοποιεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Είναι προφανές πως η παγίωση της κυριαρχίας σε χώρους δεν εκφράζεται μόνο από το ούτως ή άλλως ατελές διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμβάσεις, αλλά αντίθετα προκύπτει από το άθροισμα των συμφωνημένων κυριαρχικών δικαιωμάτων και τα οφέλη από την ενσωμάτωση μιας χώρας στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παραγωγή οικονομικής υπεραξίας που εύκολα μετασχηματίζεται σε διεθνοπολιτική ισχύ.

Η γεωπολιτική των μεταφορών
Είναι προφανές πως στην εποχή της πρωτοφανούς σε ένταση και διάρκεια οικονομικής κρίσης η αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της πατρίδας μας αποτελεί υψηλή προτεραιότητα. Η Ελλάδα βρίσκεται στο κρισιμότερο από γεωπολιτικής πλευράς σημείο της ανατολικής Μεσογείου έχει στρατηγική θέση και αποτελεί κομβικό σημείο ανάμεσα στην νοτιοανατολική Ευρώπη, την Ασία, και την Αφρική και είναι ακριβώς αυτή η γεωγραφική θέση που με ορθολογικές κινήσεις μπορεί να δώσει νέα ώθηση και ευκαιρίες στην ελληνική οικονομία μέσα από την προσέλκυση νέων επενδύσεων και την είσοδο στρατηγικών κεφαλαίων και επενδυτών σε λιμάνια και αεροδρόμια της χώρας με σκοπό να επιτευχθεί η ουσιαστική είσοδος της Ελλάδος στον διεθνή χάρτη των συνδυασμένων μεταφορών, εξέλιξη που θα δώσει πολλές νέες θέσεις εργασίας στην χώρα καθώς η εφοδιαστική αλυσίδα των Logistics είναι σήμερα ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σύμφωνα μάλιστα με σχετική μελέτη του ΣΕΒ, η συνεισφορά των Logistics στο ελληνικό ΑΕΠ είναι ήδη σημαντική, καθώς υπολογίζεται στο 10% έως 12% αλλά το ποσοστό χρήσης υπηρεσιών Logistics στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι χαμηλό, 23% σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο 49%. Είναι προφανές πως υπάρχουν πολλά περιθώρια εξυπηρέτησης και τελικά ενίσχυσης των εμπορευματικών ροών μέσω της Ελλάδος που θα καταστήσουν την πατρίδα μας διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο. Ταυτόχρονα με τον αγωγό ΤΑΡ που πρόκειται να μεταφέρει φυσικό αέριο προς την Ευρώπη η Ελλάδα καθίσταται ενεργειακό κόμβος της ευρύτερης περιοχής, ενώ τα οφέλη τόσο από την κατασκευή του όσο και από την ανάπτυξη περιφερειακών υποδομών και επιχειρηματικών δομών που συναρτώνται με την λειτουργία του θα είναι σημαντικά για την χώρα μας.

Διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών
Τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα αναπτυξιακά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ενιαίας αγοράς και είναι απαραίτητα για τις μετακινήσεις των ευρωπαίων πολιτών, ενώ ταυτόχρονα εμπεδώνουν και την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτά τα νέα οδικά δίκτυα θα συμβάλλουν αποφασιστικά στις διεθνείς μεταφορές. Είναι προφανές πως τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών και η βελτίωση των ήδη υπαρχουσών υποδομών πρόκειται να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Ήδη η ευρωπαϊκή επιτροπή έχει προτείνει για έργα υποδομής στον τομέα των μεταφορών την διάθεση 31,7 δις ευρώ για την περίοδο 2014-2020, στα πλαίσια του νέου χρηματοδοτικού προγράμματος «Συνδέοντας την Ευρώπη»(πρόσθετοι πόροι μπορούν να προέλθουν και από την κινεζική προσπάθεια αναβίωσης του Δρόμου του Μεταξιού).

Κύριος στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία ενός κεντρικού δικτύου που θα συνδέσει όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια μέσα από ένα ευρύτατο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, ακόμα και με πλωτές μεταφορές όπου αυτό είναι εφικτό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη και οι ενδιαφερόμενοι φορείς εργάζονται από κοινού με σκοπό την ολοκλήρωση των δέκα διευρωπαϊκών διαδρόμων μεταφορών το αργότερο μέχρι το 2030. Ειδικά για την Ελλάδα το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο πρόκειται να εστιαστεί σε έργα υποδομής σιδηροδρόμων και οδικών συνδέσεων με τις γειτονικές χώρες. Ενώ η υψηλή προτεραιότητα αποτελεί η αποπεράτωση του διαδρόμου 4 : Λευκωσία-Πειραιάς-Θεσσαλονίκη-Μπουργκάς-τουρκικά σύνορα- Αμβούργο-Ρόστοκ και του σιδηροδρομικού σκέλους της Εγνατίας οδού.

Ήδη στην βόρειο Ελλάδα υλοποιούνται οι κάθετοι άξονες της Εγνατίας οδού που αποτελούν μέρος των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών, συναντώντας στην συνέχεια προς βορρά τους πανευρωπαϊκούς διαδρόμους μέχρι και την Ρωσία, εντάσσοντας τους ελληνικούς άξονες σε έναν υπερεθνικό σχεδιασμό. Παράλληλα τα διευρυμένα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών θα εξασφαλίσουν ότι όλες οι άλλες κύριες ευρωπαϊκές πόλεις, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βρίσκονται στην περιφέρεια θα συνδέονται άμεσα με το κύριο δίκτυο. Ταυτόχρονα οι λεωφόροι της θάλασσας (motorways of the sea) θα συνδέσουν μεταξύ τους όλα τα ευρωπαϊκά λιμάνια και την Ευρώπη με τον υπόλοιπο κόσμο.

Αναμφίβολα τα μεγάλα ελληνικά λιμάνια θα ευνοηθούν από την υλοποίηση του προγράμματος καθώς παράλληλος στόχος είναι η αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών και των συνδέσεων με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά και διεθνή λιμάνια που πρόκειται να συνδεθούν με τις λεωφόρους της θάλασσας. Νομοτελειακά οι στοχευμένες επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών πρόκειται να δημιουργήσουν προστιθέμενες υπεραξίες και θα δώσουν νέα ώθηση στις προσπάθειες για επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πρόσφατων αναλογιστικών μελετών κάθε ένα δισεκατομμύριο επενδύσεων σε υποδομές μπορεί να δημιουργήσει έως 18.000 θέσεις εργασίας, ενώ μακροπρόθεσμα επενδύσεις σε υποδομές διασύνδεσης πρόκειται να ενισχύσουν περεταίρω την απασχόληση και την πραγματική οικονομία.

Στις μέρες μας οι μεταφορές αντιπροσωπεύουν το 2% έως 10% του συνολικού κόστους μίας επιχείρησης, ενώ τα νοικοκυριά δαπανούν περίπου το 13% του οικογενειακού προϋπολογισμού για μεταφορές. Ο στόχος είναι σαφής, υποδομές και δίκτυα που θα αποτελέσουν την βάση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά και η διευκόλυνση των ευρωπαίων πολιτών. Ένα ενιαίο κεντρικό δίκτυο μεταφορών είναι απαραίτητο για την περεταίρω ενίσχυση του ανταγωνισμού και οι επενδύσεις αποτελούν εξίσου απαραίτητους μηχανισμούς για την ανάπτυξη και την οικονομική στήριξη κρατών μελών που υφίστανται τις συνέπειες της ύφεσης.

Η μεγάλη πολιτική αλλαγή του περασμένου Ιουνίου διαμορφώνει ένα πολύ ευνοικό περιβάλλον για την πλήρη αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας που θα συνεπάγεται σαφή αλλά και μακροπρόθεσμα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά.

Είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η στρατηγική  θέση της πατρίδας μας και να την καταστήσουμε, ίσως για πρώτη φορά  στην ιστορία της, μια πραγματικά ανεξάρτητη χώρα, μια χώρα που θα συνδυάζει την γεωπολιτική σπουδαιότητα με την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία.