Γεωγραφία και Οικονομία καθορίζουν τη Γεωπολιτική αξία της Τουρκίας

Γράφει ο Απόστολος Τσιμογιάννης, Υποστράτηγος ε.α , Τακτικό μέλος ΕΕL

Στην Βορειοδυτική Κίνα, στην περιοχή όπου κατοικούν οι Ουιγούροι, και κοντά στα σύνορα με το Καζακστάν, υπάρχει ο εμπορευματικός σταθμός Horgos Port από τον οποίο το 2020, πέρασαν προς την Ευρώπη περισσότερες από 4.720 εμπορευματικές αμαξοστοιχίες. Αυτός ο αριθμός ήταν αυξημένος κατά 43%, σε σχέση με το 2019.

Τον Ιουλ 2019, μετά τη συνάντησή του με το Σι- Τζινπιγκ, και το άδειασμα των Ουïγούρων ο Ερντογάν δέχτηκε, λίγο πριν τις Τουρκικές εκλογές, το μεγαλύτερο πακέτο στήριξης από τη κεντρική τράπεζα της Κίνας ύψους 1 δισ. $

Επίσης το καλοκαίρι του 2020 η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας επέκτεινε την ανταλλαγή για την τουρκική λίρα αξίας 400 εκατομμυρίων δολαρίων σε εφαρμογή της συμφωνίας ανταλλαγής λιρών – γουάν με το Πεκίνο.
Κίνα και Τουρκία, συνδέονται πλέον μέσω σιδηροδρόμων, παρακάμπτοντας έτσι τη Ρωσία. Το Δεκέμβριο 2020, η πρώτη μεταφορική αμαξοστοιχία, από τη Κωνσταντινούπολη, μέσω Αζερμπαϊτζάν, μετέφερε οικιακές συσκευές στη Ξιάν/Κίνα, μέσα σε μόνο 2 εβδομάδες, καλύπτοντας 5.402 μίλια.

Η Τουρκία κατέχει μια εξόχως σημαντική γεωπολιτική θέση , καθώς αποτελεί το «σταυροδρόμι» μεταξύ Μέσης Ανατολής, Κεντρικής Ασίας και Βόρειας Αφρικής, και διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στα σχέδια του OBOR και προς Ευρώπη, σε επίπεδο χερσαίων, θαλασσίων και αεροπορικών μεταφορών. Οι περισσότερες Κινεζοτουρκικές συμφωνίες αφορούσαν σιδηροδρομικές γραμμές, την αναβάθμιση υπαρχουσών λιμενικών εγκαταστάσεων και κατασκευή νέων οδικών δικτύων. Μεγάλες κινεζικές ναυτιλιακές εταιρείες επενδύουν και σε τουρκικά λιμάνια από το 2015. Kumport, Çandarlı και Mersin έχουν τεράστια επενδυτική αξία για τους Κινέζους .

Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει μεγάλα ποσά σε έργα υποδομών, όπως η Σιδηροδρομική Γραμμή Μαρμαρά, η Γέφυρα Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ, η Σήραγγα της Ευρασίας, η Γέφυρα Τσανακαλέ, το τρίτο Αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης και η Υπερταχεία που συνδέει την Ανδριανούπολη με το Kars.

Ωστόσο, πρωταρχική θέση στην επενδυτική ατζέντα του OBOR, κατέχει η σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει το Μπακού, την Τιφλίδα και το Κάρς, η οποία μάλιστα έχει ονομαστεί και ως «Σιδερένιος Δρόμος του Μεταξιού».

Το εν λόγω έργο αποτελεί μια από τις βασικές συνιστώσες των σχεδίων του OBOR στην Τουρκία και αναφέρεται ως «Μεσαίος Διάδρομος».

Με την ενεργοποίηση του η Κίνα παρακάμπτει την Ρωσία και μεταφέρει τα φορτία της μέσω Καζακστάν και Τουρκμενιστάν στην Κασπία Θάλασσα και εν συνεχεία μέσω Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας και Τουρκίας, στην Ευρώπη. Κατά το παρελθόν, τα φορτία χρειάζονταν δύο τουλάχιστον μήνες για να καταλήξουν στην Ευρώπη, ενώ πλέον η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται σε διάστημα περίπου δύο εβδομάδων, καθώς μειώνεται η διαδρομή από την Ασία στην Ευρώπη κατά 7 χιλιάδες χιλιόμετρα.

Το κόστος ενός κοντέινερ από την Κίνα προς την Ελλάδα κυμαινόταν από 600 -1200 δολάρια. Σήμερα οι τιμές αυτές έχουν αυξηθεί από 100 – 150%, λόγω και της πανδημίας Η αύξηση αυτή οφείλεται εν μέρει σε μια τεχνητή αύξηση των Κινέζων προς εταιρείες δυτικών συμφερόντων, και ειδικά των ΗΠΑ και συμμάχων τους.
Με τον τρόπο αυτό οι Κινέζοι αξιοποιώντας το πλεονέκτημα του χρόνου, προωθούν τις σιδηροδρομικές μεταφορές προσφέροντας καλύτερες τιμές και επιδοτώντας σε ορισμένες περιπτώσεις μεταφορές και υποδομές.

Τα τραίνα του Belt and Road επιδιώκουν να υπερκεράσουν τον έλεγχο των Θαλασσών από τις ΗΠΑ, όπως είχαν προσπαθήσει να κάνουν οι Γερμανοί πριν τον Α΄ΠΠ, με τη γραμμή Βερολίνο – Βαγδάτη.

Για το Πεκίνο η κατάσταση της Τουρκικής οικονομίας είναι η χρυσή ευκαιρία για να διασφαλίσει ότι η Τουρκία θα γίνει ζωτικό μέρος της πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI). Μια κινεζική εταιρεία logistics αγόρασε πρόσφατα το 48% του Kumport Terminal ,στη βορειοδυτική ακτή της θάλασσας του Μαρμαρά, που είναι ο τρίτος μεγαλύτερος τερματικός σταθμός εμπορευματοκιβωτίων της Τουρκίας και αποτελεί στρατηγικό κόμβο προς την Ευρώπη.

Η μεγαλύτερη πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου της Τουρκίας, το Trendyol, με 2 εκατομμύρια ενεργούς αγοραστές και 25 εκατομμύρια μέλη, αγοράστηκε για 750 εκατομμύρια δολάρια από την Alibaba. Η τεράστια τεχνογνωσία της Alibaba θα ωφελήσει τους Τούρκους καταναλωτές με φθηνότερα αγαθά και ακόμη και δωρεάν αποστολή τριών ημερών.

Η Κίνα κατηγορείται γενικά για χρήση της «διπλωματίας παγίδας χρέους» (εξαγορά ή επαναδιαπραγμάτευση κρατικού χρέους) και αυτό συμβαίνει κυρίως όταν οι δανειζόμενοι δεν έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως το ΔΝΤ ή οι διεθνείς κεφαλαιαγορές. Αυτό έχει δημιουργήσει κάποιες επιφυλάξεις στη Τουρκία καθώς βρίσκεται εγκλωβισμένη οικονομικά.

Στην Ουάσιγκτον, η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην οικονομία ενός μέλους του ΝΑΤΟ είναι βαθιά ανησυχητική.

Ο Τούρκος πρόεδρος περιμένοντας τη θύελλα, ήλπιζε ότι ο Τραμπ θα επανεκλεγεί και θα αποφασίσει να βοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη του συμμάχου του, αναστρέφοντας το αμερικανικό βέτο για διάσωση του ΔΝΤ της Τουρκίας. Τώρα όμως τα πράγματα δείχνουν πιο δύσκολα και οι αποφάσεις του Ερντογάν εντείνουν το φόβο να πέσει οριστικά στα νύχια του «κινέζικου δράκου». Εδώ δικαιολογείται η επιεικής συμπεριφορά της Δύσης.

Το εμπορικό ισοζύγιο είναι αρνητικό ως προς τη Τουρκία και η περαιτέρω διεύρυνση των εμπορικών ανισορροπιών εκτιμάται ότι θα βοηθούσε τη Κίνα να ελέγξει έμμεσα τη Τουρκική πολιτική σκηνή.

Η πρόσφατα υπογραφείσα εμπορική συμφωνία ΕΕ – Κίνας (Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγικός προορισμός της Κίνας) αποτελεί άλλη μία περίπτωση επιβολής των γερμανικών στρατηγικών προτεραιοτήτων στην Ένωση, μετά τον αγωγό Nord Stream 2. Η Ουάσιγκτον εξεπλάγη, καθώς δυσχεραίνεται η περαιτέρω πίεση της στο Πεκίνο .

Η Κίνα κατάφερε να διασπάσει εκ των προτέρων ένα κοινό ευρω-αμερικανικό οικονομικό μέτωπο, δείχνοντας πως η οικονομική της δύναμη ,έχει ξεκάθαρα μεταφραστεί σε πολιτική επιρροή εντός του δυτικού στρατοπέδου. Με άλλα λόγια, η Κίνα δρα πλέον ως υπερδύναμη.

Η ΕΕ θέλει να φανεί και να ενεργεί πιο απελευθερωμένη από τις Η.Π.Α. και η Τουρκία αποτελεί τον ενδιάμεσο εμπορικό κόμβο, για τη ταχύτερη και φτηνότερη μεταφορά προϊόντων και α’ υλών, από τον Ειρηνικό ως τον Ατλαντικό, παρακάμπτοντας τις θαλάσσιες διαδρομές.

Όμως, η μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης της Γερμανίας δεν προοιωνίζει θετικές εξελίξεις για την Ελλάδα στα μέτωπα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Το Βερολίνο, όσο νιώθει πιο απελευθερωμένο να προωθεί τα συμφέροντά του, τόσο πιο έντονα θα προσπαθεί να επιβάλλει διάλογο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας πάνω σε μία ευρεία ατζέντα, πέρα από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.

Η Τουρκία κοιτάζει στη Δύση αλλά συνδιαλέγεται με την Ανατολή. Όμως φαίνεται να αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο που ελλοχεύει, να πληρώσει την αυτονόμησή της , με βαθύτερη υποδούλωση . Η Δύση την χρειάζεται μόνο αυστηρά αφοσιωμένη σ’ αυτή.