Δασικοί χάρτες και Εθνικό Κτηματολόγιο μεταξύ νεωτερικότητας και φαυλότητας

Γράφει ο Παναγιώτης Γαλάνης, ΠΜΣ Περιβάλλοντος, Νομική Αθηνών

Σε μία χώρα όπου η γραφειοκρατία και η έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού, στοχοθέτησης και συντονισμού αλλά κυρίως υλοποίησης και μετέπειτα εποπτείας αποτελούν καθημερινές προκλήσεις, που απασχολούν πολιτικούς και πολίτες, αναδεικνύεται πιο επίκαιρο από ποτέ το ζήτημα ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών και της ολοκλήρωσης του Εθνικού Κτηματολογίου.

Πιο συγκεκριμένα, για το χαρακτηρισμό μίας έκτασης ως «δάσους» ή «δασικής», ελλείψει γενικού δασολογίου έγινε κατά κόρον χρήση του νομικού εργαλείου της προσωρινής διαδικασίας χαρακτηρισμού ως υποκαταστάτου του. Η ίδια η παράλειψη της διοίκησης να συντάξει δασολόγιο αποτελεί παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, όπως έχει παλαιόθεν κριθεί νομολογιακά.

• Γιατί όμως είναι σημαντικός ο καθορισμός του δάσους ή της δασικής έκτασης;

Διότι ακριβώς θέτει έναν περιορισμό στην ιδιοκτησία και δη στην ελεύθερη χρησιμοποίησή της κατά τη βούληση του ατόμου. Πρώτον θεμελιώνεται το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου επί αυτής της έκτασης και δεν αναγνωρίζονται τυχόν υφιστάμενοι τίτλοι κυριότητας επί αυτών των ακινήτων. Αν π.χ. μία έκταση δασώθηκε ενώ ήταν αγρός, χάνεται πλέον οριστικά. Δεύτερον, η συνταγματική δασική προστασία συνεπάγεται την απαγόρευση μεταβολής του προορισμού των δασών – δημοσίων αλλά και ιδιωτικών – παρά μόνο για λόγους εξυπηρετούντες το δημόσιο συμφέρον (π.χ. εθνική οικονομία, γεωργία) και πάλι για εξαιρετικό λόγο, με τη μικρότερη δυνατή απώλεια του δασικού πλούτου.

• Τι είναι το Κτηματολόγιο;

Το Κτηματολόγιο, που εισήχθη νομοθετικά, αλλά και στο Σύνταγμα, συμπλέκεται με το δασικό δίκαιο. Η κατάρτισή του θα διασφαλίσει και τη δημόσια και την ιδιωτική περιουσία. Η κατάρτιση δε των δασικών χαρτών είναι αναγκαία προϋπόθεση για το Κτηματολόγιο.

Ποιοι στόχοι εξυπηρετούνται;

Διασφαλίζεται η χρηστή λειτουργία της διοικητικής μηχανής. Προς τούτο προβλέπεται η υποβολή δήλωσης για το δάσος/δασική έκταση και τις κτηματολογικές καταχωρίσεις. Στόχος η επίτευξη της διαχρονικής ανάγκης της αλήθειας στη λειτουργία του κράτους και η πραγμάτωση του κράτους δικαίου.
Η δήλωση στο κτηματολόγιο αφορά το δικαίωμα επί δάσους και στη συνέχεια διενεργείται έλεγχος νομιμότητας, που πραγματοποιείται από την κτηματογραφούσα αρχή.

• Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα το ζήτημα των δασικών χαρτών;

Περίπου το ½ της χώρας αναμένεται να αποκτήσει ολοκληρωμένους δασικούς χάρτες, οι οποίοι πρέπει να καταρτισθούν και ύστερα να αναρτηθούν, ενώ απαιτείται και η ολοκλήρωσή τους με κύρωση προκειμένου να επέλθει η οριστικοποίησή τους. Οι ήδη καταρτισθέντες είναι περί το 22,5%, οι υπό κατάρτιση αντιστοιχούν στο 32,1%, αναρτημένοι μόλις το 1,1%, ενώ έχει κυρωθεί μόλις τo 0,56%. Το λοιπό ½ περίπου δεν έχει καν ανατεθεί προκειμένου να καταρτιστεί.

Η υποβολή αντιρρήσεων (που αφορούν αποκλειστικά και μόνο το χαρακτήρα της έκτασης και όχι θέματα ιδιοκτησίας) «διασφαλίζει» τον πολίτη, παρότι τίθενται αρκετές διαδικαστικές προϋποθέσεις (προθεσμία, ηλεκτρονικές αναρτήσεις κλπ.) ενώ το κόστος είναι διόλου ευκαταφρόνητο. Η σύνταξη φακέλου απαιτεί τη συνδρομή ειδικού. Πρακτικές και οικονομικές δυσχέρειες συναντά ο διοικούμενος που θέλει να στραφεί δικαστικά.

• Οικονομική διάσταση του προβλήματος

Η περιβαλλοντική προστασία ούσα συνταγματική υποχρέωση πάντων των πολιτειακών οργάνων και δικαίωμα του καθενός (24 παρ. 1 Σ), συνυφαίνεται με το αίτημα οικονομικής ανάπτυξης που βασίζεται – μεταξύ άλλων – στην ολοκλήρωση του κτηματολογίου και των δασικών χαρτών, άρα και του δασολογίου. Σαφώς σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί δειλά βήματα προς την ολοκλήρωση, δηλ. την κατάρτιση και κύρωση των δασικών χαρτών. Ωστόσο πολλά βήματα απομένουν. Ο οικονομικός αντίκτυπος είναι τεράστιος. Ναι μεν τυπικά νομικά ο δασικός χάρτης αποσυνδέεται από το ιδιοκτησιακό καθεστώς της έκτασης, ωστόσο , όπως δικαιολογήθηκε παραπάνω, έρχονται αντιμέτωποι οι ιδιοκτήτες με τις συνέπειες του χαρακτηρισμού που κάθε άλλο παρά ευχάριστες μπορούν να θεωρηθούν.

• Τελικά ποιος θα πληρώσει το βάρος; Τι προτείνεται αντ’ αυτού;

Η πληθώρα μικροϊδιοκτητών αγροτικής γης (δεδομένου ότι στην Ελλάδα κυριαρχεί ο μικρός γεωργικός κλήρος). Κυρίως όμως θίγεται ανεπανόρθωτα το αίσθημα δικαίου των πολιτών, με την ανατροπή καταστάσεων που παγιώθηκαν. Είναι ορθότερο όταν χαρακτηρίζεται συλλήβδην κάτι δασικό, αυτό να γίνεται με ταυτόχρονη παροχή ενός ικανού χρονικού διαστήματος (αλλά και με μειωμένο τέλος αντιρρήσεων) προκειμένου να προβληθούν αντιρρήσεις, ώστε να μην βρίσκεται κανείς «προ εκπλήξεων».

Όλοι λοιπόν οι πολίτες ας αναλογιστούμε και ας συνειδητοποιήσουμε ακόμα μια φορά ότι σε αυτή τη χώρα το πάγιο και αυτονόητο αίτημα ορθής διοίκησης μετατρέπεται σε «φτωχή καινοτομία των καιρών» που γίνεται άθυρμα των κυβερνήσεων προκειμένου να έλξουν τους ψηφοφόρους τους, ενώ ο φαύλος κύκλος (το ντόμινο κακοδιοίκησης) συνεχίζει δυστυχώς επ’ άπειρον να υφίσταται χωρίς τελική αναίμακτη λύση για κανέναν.